نرمی کشکک زانو اختلالی است که تحت عنوان نرم شدن و تحلیل رفتن غضروف زانو توصیه می‌شود. نرمی کشکک زانو عبارتی است که گاهی با سندروم درد پاتلوفمورال همسان در نظر گرفته می‌شود اما سندروم درد پاتلوفمورال عبارتی است که فقط برای افرادی به کار میرود برده می‌شود که غضروف آنها آسیب ندیده است. نرمی کشکک زانو به عنوان شایع‌ترین علت درد مزمن زانو در نظر گرفته می‌شود غضروف زیر زانو یا کشک به عنوان ضربه‌گیر طبیعی عمل می‌کند. فعالیت بیش از حد آسیب دیدگی و عوامل متعدد دیگری می‌توانند در بروز آسیب دیدگی غضروف زانو نقش داشته باشند. کندرومالاسی در میان جوانان و افراد ورزشکار بسیار شایع است اما ممکن است در افراد مسن که به آرتروز زانو مبتلا هستند نیز رخ دهد احتمال بروز این عارضه در بانوان نیز وجود دارد.
از روش‌های درمانی حمایتی ساده برای درمان نرمی کشکک زانو استفاده می‌شود. ممکن است پزشک از شما بخواهد به زانوی خود استراحت دهید و از انجام دادن کارهایی که فشار زیادی را به مفصل زانو وارد می‌کند اجتناب نمایید. پزشک برای تسکین درد و کاهش دوران مصرف داروهای ضد التهاب را تجویز می‌کند. فیزیوتراپی نیز می‌تواند به بهبود قدرت و تعادل عضلات و کاهش فشار از روی زانو و اصلاح عدم مطابقت آن کمک کند. استفاده از بریس و محافظ و چسب زدن اطراف زانو می‌تواند از مفصل آن محافظت کند و به بهبود انطباق و کاهش درد کمک نمایدـ استفاده از کمپرس یخ روی زانو پس از ورزش کردن می‌تواند به بهبود علائم آن کمک کند. در اکثر موارد روش‌های درمانی غیر جراحی می‌توانند به طرز موفقیت آمیزی به بهبود و علائم و عملکرد زانو کمک کنند. در صورتی که روش‌های درمانی غیر جراحی نتوانند به تسکین درد کمک کنند، پزشک درمان جراحی را پیشنهاد خواهد کرد.
انواع گرید نرمی کشکک زانو
گریدهای کندرومالاسی عبارتند از:
- گرید یک: نرم شدن غضروف زانو
- گرید دو: نرم شدن غضروف زانو در کنار مشخصات غیرطبیعی زانو که معمولاً نشان دهنده شروع فرآیند تحلیل رفتن بافت است.
- گرید سه: نازک شدن غضروف به همراه تحلیل رفتن فعال بافت.
- گرید چهار: از بین رفتن بخش زیادی از غضروف و مشخص شدن استخوان زانو.
چرا دچار نرمی کشکک زانو می‌شویم؟
به طور طبیعی کشکک زانو توسط عضلات چهار سر ران در یک خط مستقیم به استخوان ران متصل شده است. معمولاً افراد مبتلا به نرمی کشکک زانو در قسمت جانبی استخوان ران یک مسیر غیر طبیعی دارند که باعث می‌شود استخوان ران دچار ساییدگی شود و باعث بروز درد و التهاب مزمن شود. حرکت غیر طبیعی زانو به علت عملکرد نامناسب استخوان‌ها، تاندون‌ها، و رباط‌ها رخ می‌دهد.
فاکتورهای خطر در بروز عارضه عبارتند از:
سن
نوجوانان و جوانان بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند زیرا در دوران رشد زائده‌های استخوانی، عضلات، و استخوان‌ها به سرعت رشد می‌کنند که این مسئله باعث بروز عدم تعادل عضلات می‌شود.
صافی کف پا
صاف بودن کف پا فشار بسیار زیادی را بر مفاصل زانو وارد می‌کند.
ضرب دیدن
برخی از انواع آسیب دیدگی از قبیل دررفتگی کامل یا جزئی کشکک می‌تواند ریسک نرمی کشکک را افزایش دهد. اصطکاک شدید بین کشکک و گودی استخوان ران می‌تواند باعث بروز این عارضه شود.
فعالیت جسمانی
فعالیت جسمانی زیاد فشار زیادی را بر مفاصل زانو وارد می‌کند که این امر می‌تواند ریسک بروز مشکلات زانو را افزایش دهد.
وضعیت زانو
برخی از انواع التهابات مانند آرتروز می‌تواند باعث بروز مشکل در عملکرد زانو شوند. برخی دیگر از مواردی که باعث بروز نرمی کشکک زانو می‌شوند عبارتند از: بالا قرار گرفتن کشکک( پاتلا آلتا )، عدم تعادل عضلات چهار سر ران، ضعیف بودن عضلات همسترینگ، اختلالات مادرزادی، بورسیت، تورم عصب، سفتی نوار ایلیوتیبیال، ضخیم شدن پلیکا نامناسب بودن مسیر کشکک.
فعالیت بیش از حد
افرادی که در فعالیت‌های مانند فوتبال، دوچرخه سواری، بسکتبال، والیبال، تنیس، ژیمناستیک، دو، اسکیت، اسکی روی برف، شنا، قایقرانی، و رقص باله شرکت دارند بیشتر مستعد نرمی غضروف زانو هستند.
علائم کندرومالاسی پاتلا چیست؟
کندرومالاسی پاتلا در افرادی که دچار درد جلوی زانو هستند به ویژه دختران نوجوانان و بزرگسالان شیوع بیشتری دارد. افراد مبتلا به کندرومالاسی پاتلا معمولاً دچار درد جلوی زانو یا درد و ناراحتی مبهم قسمت اطراف زانو نیز هستند که انجام دادن برخی از فعالیت ها مانند دویدن، پریدن، بالا رفتن از کوه، یا پایین آمدن از پله، یا نشستن به مدت طولانی باعث بدتر شدن وضع آنها می‌شود. ممکن است بیمار هنگام زانو زدن، چهار زانو نشستن، یا نشستن به مدت طولانی دچار درد زانو شود. این بیماران از درد و خشکی زانو شکایت دارند معاینه زانو می‌تواند تورم خفیف زانو را نشان دهد.
روش‌های تشخیص نرمی کشکک زانو
عکس برداری ساده از زانو نمی‌تواند تغییرات غضروف را نشان دهد و فقط تغییرات استخوانی نظیر زائده‌های استخوانی را نشان می‌دهد. اسکن ام آر آی می‌تواند وضعیت غضروف زانو را ارزیابی کند و اختلالات غضروف را نشان دهد.
آیا نرمی کشکک زانو کندرومالاسی قابل درمان است؟
هدف از درمان نرمی کشکک زانو بهبود درد و عملکرد زانو است. معمولاً این عارضه به کمک روش‌های غیر جراحی درمان می‌شود در ادامه به روش‌های درمان نرمی کشکک زانو اشاره می‌کنیم.
دارو درمانی
مصرف برخی از داروها می‌توانند به تسکین درد کندرومالاسی پاتلا کمک کند. قرص استامینوفن یک داروی سودمند برای کاهش علائم این عارضه است. اگرچه استامینوفن یک داروی ایمن است در صورتی که به مدت طولانی مورد استفاده قرار گیرد به کبد بیمار آسیب می‌رساند. داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب نیز برای درمان این عارضه مفید هستند مصرف این داروها می‌تواند با کاهش التهاب به بهبود درد کمک کند. معمولاً ۱۰ تا ۱۴ روز طول می‌کشد تا این داروها به سطح پایدار برسند و بتوانند به عنوان یک داروی ضد التهاب عمل کنند، برخی از داروهای مسکن از قبیل اویل، موترین، و سایر انواع داروهای مسکن می‌توانند به تسکین درد کمک کنند و در زمره داروهای ایمن قرار دارند اما مانند سایر انواع داروها با عوارضی نیز همراه هستند.
کفی طبی
استفاده از کفش نرم می‌تواند به بهبود علائم این عارضه کمک کند. کفش‌های سفت نمی‌توانند فشار و نیرویی که در حین راه رفتن به پا وارد می‌شود را جذب کنند برابر این آن را به زانو ارسال می‌کنند. پوشیدن کفش نرم یا قرار دادن کفی طبی درون کفش می‌تواند به جذب فشار و کاهش نیروی ارسال شده به زانو در راه رفتن کمک کند.
استفاده از بریس یا چسب
استفاده از بریس یا چسب می‌تواند به بیمار کمک کند با کمترین میزان درد ناشی از نرمی کشکک زانو به انجام فعالیت‌های ورزشی خود بپردازد. در اکثر موارد، بریس‌های مخصوص مشکلات زانو و ران از مواد نرمی مانند پارچه یا نئوپرین تهیه می‌شوند که بیمار می‌تواند آن را روی زانوی خود قرار دهد. پدهای اطراف آن به زانو کمک می‌کنند که در مسیر استخوان ران قرار بگیرد. چسب زدن به زانو یک گزینه دیگر است که می‌تواند جایگزین بریس باشد. پزشک برای حفظ مطابقت زانو، چسب را روی آن قرار می‌دهد. پزشکان معتقدند که استفاده از بریس یا چسب زدن به زانو باعث می‌شود چه مطابقت بهتری با استخوان ران داشته باشد و به بهبود کشش عضلات چهار سر ران کمک می‌کند، بنابراین کشکک زانو در مسیر گودی استخوان ران قرار میگیرد. معمولاً بیماران با استفاده از این روش‌های درمانی درد کمتری را احساس می‌کنند و عملکرد زانوی آنها بهبود می‌یابد.
تزریق ژل و کورتون در زانو
تزریق ژل و تزریق استروئید در زانو بسیار مفید است. استروئید یک داروی ضد التهاب قوی است و می‌تواند به بهبود درد زانو کمک کند. تزریق ژل یک راه حل درمانی بلند مدت برای نرمی کشکک زانو است مکانیسم اثر بخشی آن ۴ تا ۸ ماه باقی می‌ماند.
تاثیر فیزیوتراپی برای درمان نرمی کشکک
معمولاً در درمان کندرومالاسی پاتلا، برنامه فیزیوتراپی نیز گنجانده می‌شود. پزشک یک برنامه ورزشی جامع را برای بیمار طراحی می‌کند که می‌تواند به بهبود کمک نماید. این برنامه درمانی بر کشکک زانو، هم پوشی و تعادل عضلات، و انعطاف پذیری و تقویت عضلات این ناحیه تمرکز دارد.
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت در زانو
کندرومالاسی پاتلا تحت عنوان آسیب دیدگی غضروف زانو توصیف می‌شود. روش‌های درمانی فعلی باعث ترمیم غضروف نمی‌شوند اما با کاهش التهاب بهبود درد کمک می‌کنند و به غضروف فرصت ترمیم خود را می‌دهند. هر روشی که باعث تسریع فرایند ترمیم غضروف شود می‌تواند به کوتاه شدن دوران بهبود و افزایش شانس ترمیم کشکک زانو کمک کنند. تزریق پلاسمای غنی از پلاکت روش نوین است که با استفاده از سیستم ترمیم بدن به بهبود بافت های آسیب دیده کمک می‌کند. در تزریق پلاسمای غنی از پلاکت از توانایی ترمیم بدن برای بازسازی بافت آسیب دیده و تسکین درد و التهاب استفاده می‌شود. مکانیسم اثر گذاری پلاسمای غنی از پلاکت بسیار ساده است. در این روش پس از افزایش غلظت پلاسما پزشک ان را به نقطه خاصی از بدن تزریق می‌کند تا فرآیند بهبود را تسریع نماید.
شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی یکی از روش‌های موثر برای درمان درد و التهاب ناشی از نرمی کشکک زانو است. پزشک از شاک ویو تراپی برای هدف قرار دادن قسمت خارجی ران استفاده می‌کند تا طول عضلات چهار سر ران و بافت فاسیا افزایش یابد. شاک ویو تراپی باعث تسریع فرآیند بهبود شده و قدرت خود ترمیمی بدن را فعال می‌کند و باعث افزایش متابولیسم بدن و بهبود گردش خون می‌شود. این روش درمانی به ترمیم بافت آسیب دیده کمک می‌کند. در صورتی که شاک ویو تراپی توسط پزشک متخصص و با تجربه انجام شود، تقریباً هیچ عوارضی نخواهد داشت.
ورزش درمانی
برخی از تمرینات ورزشی می‌توانند به بهبود علائم کندرومالاسی پاتلا کمک کنند. این تمرینات ورزشی که باعث افزایش قدرت و توان کشکک می‌شوند عبارتند از: تمرینات قدرتی مانند پریدن و دویدن، اسکات، لانج، هاکی، بالارفتن و پایین آمدن از پله وزنه برداری. بهتر است از تمرینات بهره گرفت که کمترین آسیب احتمالی را به زانو وارد می‌کنند. این تمرینات شامل دوچرخه سواری، الیپتیکال، شنا، و راه رفتن روی سطح صاف است. تقویت زانو اهمیت بسیار زیادی دارد و تمرینات که فشار کمتری را به کشکک وارد می‌کنند عبارتند از: مینی اسکات و پرس زانو، چرخش عضلات همسترینگ، و تمرینات ابداکتور ران. باید از انجام تمرینات کششی پا اجتناب کرد زیرا این تمرینات فشار زیادی را بر زانو وارد می‌کنند. برخی از ورزش‌های مناسب برای درمان کشکک زانو عبارتند از:
انقباض استاتیک عضلات چهار سر ران
انقباض استاتیک عضلات چهار سر ران یک تمرین ورزشی مناسب در مراحل اولیه درمان است و زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که تمرینات ایستا باعث بروز درد شوند. برای انجام این تمرین یک حوله کوچک را لوله کرده و زیر زانوی خود قرار دهید. دست خود را روی عضله واستوس اینترمدیوس قرار دهید تا حرکت آن را احساس نمایید. ورزشکاران باید بتوانند این عضله را بشناسند و فعالیت آن را در حین انجام تمرینات تقویتی احساس کنند. استفاده از دستگاه و وسایل ورزشی تحریک کننده عضله می‌تواند در مراحل اولیه بسیار سودمند باشد. برای انجام این تمرین، عضله خود را منقبض کنید و ۳ تا ۵ ثانیه در این حالت بمانید سپس عضله را شل کرده و مجددا این حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید. در هنگام انجام این تمرین باید هنگامی که زانوی خود را به حوله فشار می‌دهید، پای شما از زمین جدا شود. باید روزی ۳ تا ۵ بار این تمرین را انجام دهید اما اگر درد زانو به شما اجازه تکرار و تمرین را نمی‌دهد به تدریج تعداد دفعات انجام این حرکت را بیشتر کنید.
حرکت پاها در حالت خوابیده
در این حالت باید به پهلو دراز بکشید و زانوهای خود را خم کنید به نحوی که کف پای شما مماس با ستون فقرات باشد. سپس قسمت فوقانی زانوی خود را از قسمت تحتانی زانو دور کنید. هنگام انجام این تمرین باید قسمت پایین کمر و لگن شما کاملاً ثابت باشند و به سمت عقب حرکت نکنند. باید بتواند حرکت عضله کفلی متوسط که در قسمت فوقانی ران قرار دارد را احساس کنید. ۲ مرتبه و هر مرتبه ۱۰ بار به تکرار این تمرین بپردازید و به تدریج به تعداد دفعات انجام این تمرین بیافزایید.
حرکت لانج
به محض اینکه از میزان درد کاسته شد می‌توانید شروع به انجام این تمرین نمایید. برای پیشگیری از بروز مجدد درد به زانوی خود چسب بزنید. یکی از پاهای خود را مقابل پای دیگر قرار دهید و پای آسیب دیده خود را خم کنید تا بتوانید فعالیت و حرکت عضله کفلی متوسط را احساس کنید. هدف از انجام دادن این تمرین، خم کردن زانو به سمت جلو است. سپس به نقطه شروع برگردید و مجدداً این تمرین را انجام دهید. سعی کنید سه بار و و هر بار ۱۰ مرتبه تکرار این حرکت بپردازید.
پایین آمدن از پله
این حرکت بسیار پیشرفته‌تر از حرکت لانج است. در هنگام انجام این تمرین مجددا عضله کفلی متوسط در قسمت داخلی زانو فعال است. برای انجام این تمرین روی پله بایستید و زانوی خود را خم کرده تا بتوانید پاشنه پای دیگر را تا حد امکان به سمت پایین هدایت کنید. سپس به نقطه شروع برگردید. این حرکت را ۱۰ بار انجام دهید و سعی کنید در طول روز تعداد دفعات انجام این تمرین را افزایش دهید.
انجام عمل جراحی
در مواردی که عدم تعادل زانو بسیار شدید است و و بیمار فاقد علائم بهبودی است پزشک انجام عمل جراحی را توصیه می‌کند. برخی از روش‌های جراحی عبارتند از:
- جراحی آرتروسکوپیک برای تخلیه و تمیز کردن بافت
- بازسازی مفصل
- اصلاح ناپایداری کشکک
- پاتلکتومی
پیشگیری از نرمی کشکک زانو
برای پیشگیری از نرمی کشکک زانو می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- پیشگیری از تحت فشار قرار گرفتن مکرر کشکک زانو
- استفاده از پد مخصوص زانو
- انجام دادن تمرینات مخصوص تقویت عضلات چهار سر ران و عضلات همسترینگ و تمرینات ابداکتور
- استفاده از کفی طبی برای اصلاح صافی کف پا
- حفظ تناسب اندام
