گرفتگی پا در خواب عارضه‌ای شایع بوده و ممکن است در اثر عدم فعالیت در طول روز، خستگی عضلات و یا برخی عارضه‌ها اتفاق بیفتد. گرفتگی عضلات پا به اسپاسم های کنترل نشده‌ای گفته میشود که ممکن است دردناک باشند. این اسپاسم ها عمدتاً در عضله‌ی ساق اتفاق افتاده ولی ممکن است عضلات دیگر را نیز درگیر کنند.
در بسیاری از موارد حرکات کششی ساده میتوانند گرفتگی عضله را رفع کنند ولی روش‌های دیگری برای درمان و پیشگیری نیز وجود دارند. اگر به طور مکرر دچار این مشکل می‌شوید بهتر است برای تشخیص کامل به پزشک مراجعه کنید.
علت گرفتن ماهیچه پا در خواب
در بخش‌های زیر به علل احتمالی گرفتگی ماهیچهی پا در خواب و عوامل خطر مربوط به آن خواهیم پرداخت.
خستگی عضلات
تحقیقات نشان داده‌اند که خستگی عضلانی میتواند علت اصلی این مشکل باشد. ورزشکاران نسبت به افراد عادی در خطر بیشتری برای گرفتگی پا قرار خواهند داشت.
فشار زیاد مثل ورزش سنگین برای مدت طولانی میتواند باعث گرفتگی عضلات شود.
ایستادن طولانی مدت
بر اساس مطالعات انجام شده افرادی که مدت زیادی در طول روز را ایستاده‌اند در خطر بیشتری برای گرفتگی پا در خواب قرار خواهند داشت.
عدم فعالیت در طول روز
یکی دیگر از فرضیات محتمل، نشستن طولانی مدت در طول روز مثل شغل اداری بوده که در گذر زمان باعث کوتاه شدن عضله خواهد شد.
عدم فعالیت عضله برای زمان طولانی میتواند خطر اسپاسم در آن را افزایش دهد. این اسپاسم ها به طور شایع در خواب اتفاق می افتند.
موقعیت بدن
نشستن یا دراز کشیدن در یک موقعیت خاص مثل انداختن پاها بر روی یکدیگر که گردش خون پاها را مختل کند میتواند باعث گرفتگی عضلات پا در خواب شود.
می‌توانید برای رفع این مشکل در حالتی آزادانه‌تر و با بدن کشیده بخوابید.
فعالیت عصبی غیرطبیعی
بر اساس نوارهای عضلانی موجود، گرفتگی عضلات میتواند مربوط به افزایش پیام‌های عصبی غیرطبیعی باشد.
کوتاه شدن تاندون‌ها
تاندون‌ها که عضلات را به استخوان‌ها متصل می‌کنند با گذشت زمان به طور طبیعی کوتاه خواهند شد. این مشکل میتواند باعث گرفتگی ماهیچهی پا شود.
گرفتگی عضلات پا در خواب در بارداری
بسیاری از خانم‌های باردار در سه ماهه‌ی دوم و سوم دچار گرفتگی عضله‌ی پا در خواب می‌شوند. علت دقیق این مشکل مشخص نیست ولی می‌توان آن را به تغییرات گردش خون و فشار بر روی عضلات پا در اثر تحمل وزن بیشتر مربوط دانست. جنین در حال رشد نیز بر روی اعصاب و عروق پا فشار وارد کرده و به گفتهی برخی از پزشکان کلسیم پایین و یا تغییر در متابولیسم کلسیم میتواند باعث گرفتگی عضلات شود. این گرفتگی‌ها معمولاً در عرض چند دقیقه از بین می‌روند.
دلایل دیگر گرفتگی ماهیچه پا در خواب
برخی از بیماری‌ها خطر گرفتگی ماهیچه پا در خواب را افزایش می‌دهند ازجمله:
- مشکلات ساختاری مثل کف پای صاف یا تنگی کانال نخاعی
- عارضه‌های عصبی مثل بیماریهای اعصاب حرکتی یا نوروپاتی های محیطی
- عارضه‌های نورودژنراتیو مثل بیماری پارکینسون
- عارضه‌های اسکلتی عضلانی مثل استئوآرتریت
- بیماریهای کبد، کلیه و تیروئید
- بیماریهای قلبی عروقی
- برخی از داروها مثل استاتین ها و داروهای دیورتیک
چه زمانی فرد باید برای گرفتگی عضلات پا در خواب به پزشک مراجعه کند؟
اگر فردی به طور مکرر دچار گرفتگی عضلات پا شده و این مشکل باعث اختلال در روند زندگی او شده باشد بهتر است در مورد علل این مشکل و درمان آن با پزشک مشورت کند.
همچنین اگر گرفتگی‌ها به عضلات دیگر منتشر شده و یا شدید هستند بهتر است برای تشخیص کامل به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص علت گرفتگی ماهیچه پا در خواب
احتمالاً پزشک در مورد سوابق پزشکی، داروها و علائم عارضه سؤالاتی را از شما خواهد پرسید. به طور دقیق به سؤالات پزشک جواب داده و اطلاعات زیر را به او بدهید:
- زمان شروع گرفتگی‌ها
- کیفیت درد
- زمانی از روز که گرفتگی ایجاد میشود (به هنگام شب و یا بعد از ورزش سنگین)
- مدت زمان ماندگاری گرفتگی
- علائم همراه با گرفتگی
پزشک باید گرفتگی عضلات پا را از دیگر عارضه‌های مشابه مثل موارد زیر افتراق دهد:
- کلادیکیشن یا لنگش
- نوروپاتی محیطی
- میوزیت
- سندرم پای بی قرار
به منظور تشخیص این عارضه‌ها احتمالاً پزشک اقدامات زیر را انجام خواهد داد:
- بررسی نبض‌ها
- بررسی حواس محیطی
- بررسی رفلکس تاندون‌های عمقی
- بررسی قدرت عضلات پا
درمان گرفتگی عضلات پا در خواب
درمان گرفتگی ماهیچهی پا در خواب میتواند به استراحت بیشتر فرد کمک کند.
برخی از روش‌های خانگی برای تسکین فوری این مشکل عبارتند از:
- کشیدن ملایم عضله
- ماساژ با دست
- استفاده از یک غلطک فومی برای ماساژ پا
- خم و راست کردن کف پا به منظور کشیدن عضلات ساق
- استفاده از کمپرس گرم در ناحیه
مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن یا آسپرین باعث تسکین گرفتگی نخواهد شد چراکه التهابی در بدن وجود ندارد. این داروها میتوانند تحمل درد را برای شما آسان‌تر کنند ولی گرفتگی را برطرف نخواهند کرد.
در برخی از موارد پزشک به منظور درمان گرفتگی‌های مزمن برای بیمار دارو تجویز می‌کند.
پیشگیری از گرفتگی پا در خواب
پیشگیری از گرفتگی‌ها در طولانی مدت میتواند بهترین گزینه برای برخی از افراد باشد.
ورزش ملایم
برخی از افراد حس می‌کنند که در صورت انجام ورزش ملایم در طول روز، به هنگام شب دچار گرفتگی عضلات نمی‌شوند. این ورزش‌ها میتوانند شامل پیاده روی و یا استفاده‌ی سبک از دوچرخه ثابت باشند.
نوشیدن آب زیاد
مایعات به انتقال مواد مغذی به عضلات و دفع مواد زائد آن‌ها کمک می‌کنند. مصرف مایعات و به خصوص آب در طول روز به پیشگیری از گرفتگی و حفظ عملکرد مناسب عضلات کمک خواهد کرد.
استفاده از کفش مناسب
برخی از افراد می گویند که استفاده از کفش مناسب باعث کاهش گرفتگی عضلات آن‌ها شده است. اگر در مورد مناسب بودن کفش خود مطمئن نیستید می‌توانید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
سؤالات متداول
کمبود چه ویتامینی باعث گرفتگی ماهیچه پا در خواب میشود؟
به گفتهی برخی از متخصصین کمبود مواد معدنی میتواند باعث گرفتگی ماهیچه پا در خواب شود. با این حال شواهد کافی مبنی بر تسکین یا کاهش گرفتگی عضلات در اثر مصرف مکمل‌های دارای مواد معدنی، منیزیم و ویتامین‌های B6, B12, E وجود ندارند.
گرفتگی عضلات پا چقدر طول می‌کشد؟
اسپاسم عضله ممکن است بین چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد.
گرفتگی عضلات پا در خواب برای چه افرادی بیشتر اتفاق می‌افتد؟
با افزایش سن احتمال گرفتگی عضلات پا در خواب بیشتر خواهد شد چراکه تاندون‌ها (بافت متصل کننده‌ی عضله به استخوان) به طور طبیعی با افزایش سن کوتاه می‌شوند. بروز این عارضه در خانم‌ها نیز بیشتر است. گرفتگی عضلات پا در خواب در 60 درصد بزرگسالان و 40 درصد کودکان و نوجوانان دیده میشود.
آیا گرفتگی پا نشانهای جدی است؟
گرفتگی ماهیچهی پا بعضاً میتواند نشانهای از بیماریهای خطرناک باشد (به بخش علائم و دلایل مراجعه کنید). اگر نگران ابتلا به بیماریهای خطرناک هستید برای مراجعه به پزشک درنگ نکنید.
تفاوت گرفتگی عضلات پا و سندرم پای بی قرار چیست؟
با وجود اینکه هر دو عارضه به هنگام شب اتفاق می افتند، سندرم پای بی قرار برای شما ایجاد درد نخواهد کرد. سندرم پای بی قرار آزاردهنده بوده ولی دردناک نیست. در طی این سندرم در پای خود احساس مور مور کرده و می‌خواهید که پای خود را حرکت دهید. با حرکت شما این حس برطرف شده ولی همچنان ناراحتی کمی وجود خواهد داشت.
آیا داروها میتوانند باعث گرفتگی عضلات پا شوند؟
داروها عوارضی را به همراه دارند. ممکن است دارویی که مصرف میکنید باعث گرفتگی پا شده باشد که در این صورت باید با همکاری با پزشک خود مزایا و معایب دارو را بسنجید. ممکن است لازم باشد تا پزشک داروی شما را تغییر دهد.
آیا برای تشخیص علت گرفتگی پا نیاز به انجام تست دارم؟
آزمایش خون و ادرار و دیگر آزمایش‌های روتین میتوانند به تشخیص برخی بیماریهای ایجاد کننده‌ی گرفتگی عضلانی کمک کنند. برای مثال ممکن است فشار خون شما اندازه گیری شده و بیماریهای قلبی عروقی مورد بررسی قرار بگیرند.
کدام حرکات کششی به رفع گرفتگی ساق پا در خواب کمک می‌کنند؟
اگر دچار گرفتگی در عضلات ساق شدید این حرکت را انجام دهید: در حالت ایستاده (و یا نشسته با پاهای دراز شده) کف پای خود را به طرف بالا خم کنید تاجایی که نوک پاهای شما به طرف ساق کشیده شده باشند. در صورت امکان با دست نیز انگشتان خود را بکشید. می‌توانید راه رفتن بر روی پاشنه را نیز امتحان کنید.
آیا ممکن است گرفتگی عضلات تشدید شود؟
شدت گرفتگی عضله قابل پیش بینی نبوده و برخی از افراد با اقدامات پیشگیرانه و درمانی میتوانند آن را کاهش دهند. ممکن است با افزایش سن شدت گرفتگی و یا دفعات آن افزایش یابد.
آیا افزایش سن بر گرفتگی عضلات پا در خواب تأثیر دارد؟
با افزایش سن افراد احتمال گرفتگی عضلات پا در خواب بیشتر خواهد شد. تحقیقات نشان داده‌اند که 37 درصد از افراد بالای 60 سال دچار گرفتگی پا در خواب می‌شوند.
