زانودرد بعلت آسیب مینیسک، مفصل، غضروف و رباط (درمان زانو درد)

درد زانو معمولا به علت بیماری یا آسیب دیدگی آن به وجود می‌آید و بیمار هنگام مواجه شدن با درد زانوی خود به پزشک مراجعه خواهد کرد تا به درمان درد بپردازد. عبارت‌های تخصصی و پزشکی متعددی برای توصیف درد زانو وجود دارد. زانو درد به دلایل متعددی به وجود می‌‌آید که یکی از این اختلالات آرتروز زانو می‌باشد. آسیب دیدگی زانو می‌‌تواند به علت وارد شدن ضربه مستقیم به زانو یا حرکت ناگهانی آن که منجر به کشیدگی زانو و حرکات آن خارج از دامنه طبیعی‌اش می‌باشد به وجود بیاید. درد زانو در اکثر مواقع به علت آسیب دیدگی زانو ناشی از پارگی غضروف زانو، پارگی مینیسک یا پارگی رباط از قبیل پارگی رباط صلیبی به وجود می‌آید. در این شرایط با توجه به نوع مشکل ایجاد شده شما دچار درد نقاط مختلف زانو خواهید شد. شناسایی محل و علت بالقوه درد زانو به متخصص فیزیوتراپی برای مشخص کردن علت بروز درد کمک خواهد کرد. پزشک با توجه به نتایج حاصل از ارزیابی‌های انجام شده و به طراحی یک برنامه درمانی متناسب با شرایط شما می‌‌پردازد تا امکان درمان زانو درد فراهم گردد. معمولاً برای درمان درد زانو از یک مجموعه تمرینات ورزشی مخصوص زانو، فیزیوتراپی، دارو درمانی و سایر روش‌های موجود استفاده خواهد شد.

علل شایع درد زانو چیست؟

---

فهرستی که در بخش زیر به ارائه آن می‌‌پردازیم به علل بسیار شایع آسیب دیدگی و درد زانو اشاره دارد. البته دلایل دیگر و علل نادری در به وجود آمدن درد زانو نقش دارند و در صورتی که شما دچار درد شدید و مزمن زانو هستید باید به پزشک مراجعه نمایید تا به درمان شما بپردازد.

زانوی دوندگان

زانوی دوندگان رایج ترین عبارتی است که برای توصیف هر یک از اختلالاتی که باعث بروز درد اطراف کشکک می‌‌شوند مورد استفاده قرار می‌گیرد. اختلالاتی که باعث بروز زانو درد می‌شوند عبارتند از سندروم درد پاتلوفمورال و سندروم طناب ایلیوتیبیال. زانوی دوندگان یک اختلال شایع است و حدود ۲۵ درصد از انواع آسیب دیدگی‌ها در دوندگان را به خود اختصاص داده است. به ندرت انجام عمل جراحی برای درمان این اختلال ضروری خواهد بود زیرا معمولاً می‌‌توان به کمک روش‌های درمانی و مراقبتی به طرز موفقیت آمیزی به کنترل درد پرداخت. موثرترین روش برای درمان زانوی دوندگان استراحت کردن و تقویت آن به کمک تمرینات ورزشی است.

شکستگی زانو

هرگونه آسیب دیدگی، تروما یا سقوط از ارتفاع می‌‌تواند باعث شکستگی استخوان‌های زانو شود. زانو از چند استخوان تشکیل شده است که عبارتند از استخوان تیبیا، فمور فیبولا و پاتلا. استخوان پاتلا مهم‌ ترین استخوان زانو محسوب می‌‌شود. استخوان‌ها جز ساختارهای بسیار محکم و قوی بدن هستند و به راحتی دچار شکستگی نمی‌‌شوند اما پاتلا که روی قسمت فوقانی زانو قرار گرفته است و وظیفه محافظت و متصل کردن همه استخوان‌های زیرین را بر عهده دارد بیشتر دچار آسیب دیدگی خواهد شد. در صورتی که به علت پایین بودن سطح کلسیم یا ابتلا به پوکی استخوان شما دچار ضعیف‌ بودن استخوان‌ها هستید احتمال شکستگی استخوان پاتلا افزایش پیدا خواهد کرد. با توجه به نوع شکستگی ایجاد شده شما به روش‌های درمانی متعددی نیاز خواهید داشت. در صورتی که شکستگی شدید باشد و شما دچار درد بسیار زیادی شده باشید انجام عمل جراحی بهترین روش برای درمان مشکل شما تلقی می‌گردد. اما در صورتی که شکستگی ایجاد شده در حد مو برداشتن استخوان باشد پزشک استراحت کردن، استفاده از بریس و فیزیوتراپی را توصیه می‌کند.

آسیب دیدگی رباط صلیبی پا

رباط صلیبی پا یکی از رباط‌های مهم زانو است که به خم کردن مفصل زانو کمک می‌‌کند و از حرکات بیش از حد آن جلوگیری می‌نماید. این رباط در انجام حرکات پا نقش مهمی را ایفا می‌کند و از وارد شدن ضربه شدید به پا و در رفتگی استخوان تیبیا جلوگیری می‌نماید و به این ترتیب پایداری مفصل زانو را افزایش می‌دهد. رباط صلیبی پا همچنین شایع ‌ترین قسمت مفصل زانو است که دچار آسیب دیدگی می‌شود. فعالیت‌های سنگین ورزشی، تصادفات خودرویی و تصادف موتورسیکلت یا وارد شدن ضربه به زانو از طرفین می‌تواند باعث پارگی رباط صلیبی پا شود. در صورتی که پارگی ایجاد شده خفیف باشد معمولاً پزشک استفاده از عصا برای رفع فشار از روی زانو و مصرف داروهای ضد التهاب را توصیه می‌کند. انجام دادن تمرینات ورزشی مخصوص تقویت عضله زانو نیز کمک کننده خواهد بود اما در صورتی که پارگی رباط صلیبی شدید باشد که بیشتر در ورزشکاران رخ می‌دهد انجام عمل جراحی ضروری خواهد بود.

پارگی مینیسک

مینیسک به غضروف طناب مانندی گفته می‌‌شود که بین استخوان تیبیا و فمور قرار دارد و به عنوان ضربه گیر در ناحیه زانو عمل می‌‌کند تا از وارد شدن ضربه و فشار بیش از حد به زانو جلوگیری گردد. گاهی اوقات به دلایل متعدد این ساختار دچار پارگی می‌شود. انجام دادن حرکات تکراری و سنگین تواند باعث تحلیل رفتگی مینیسک شده و آن را آسیب پذیر نماید. با این حال هنگامی که پا روی زمین قرار می‌گیرد و اگر زانو دچار چرخش ناگهانی شود ریسک پاره شدن مینیسک پا افزایش خواهد یافت. در صورتی که شما دچار چنین مشکلی شوید زانوی شما بدون آنکه هشدار بدهد قفل خواهد شد و شما برای راه رفتن و خم کردن پای خود دچار مشکل می‌شوید. معمولاً اکثر افراد متوجه نمی‌‌شوند که دچار پارگی مینیسک شده اند. به تدریج اختلال ایجاد شده بر توانایی حرکتی بیمار تاثیر می‌گذارد و در صورتی که پارگی در قسمت خارجی منطقه قرمز به وجود آمده باشد که گردش خون در ناحیه به خوبی انجام می‌‌شود و پزشک استراحت کردن را برای ترمیم آسیب دیدگی توصیه خواهد کرد اما در صورتی که پارگی ‌مینیسک در قسمت داخلی منطقه سفید که گردش خون کمتری دارد به وجود آمده باشد بیمار به درمان نیاز خواهد داشت.

دررفتگی کشکک و مفصل زانو

گاهی اوقات استخوان کشکک یا پاتلا دچار در رفتگی می‌‌شود و به طور کامل از جای اصلی خود خارج می‌گردد. در چنین شرایطی بیمار دچار درد شدیدی خواهد شد زیرا پاتلا از جای اصلی خود خارج شده است. دررفتگی کشکک می‌تواند باعث بروز ناتوانی حرکتی برای صاف کردن پا و بروز تورم شدید شود. دررفتگی کشکک با دررفتگی مفصل زانو تفاوت بسیار زیادی دارد. هنگامی که مفصل زانو دچار دررفتگی می‌‌شود استخوان تیبیا و امور ارتباط با یکدیگر را از دست می‌دهند. دررفتگی کشکک و دررفتگی زانو مفصل زانو هر دو باعث بروز درد قابل توجهی می‌شوند که مراجعه به پزشک برای تشخیص این اختلالات ضروری است. دررفتگی کشکک را می‌توان به سرعت و با جا انداختن کشکک درمان کرد. پس از اولین جا انداختن کشکک معمولاً بیمار متوجه می‌‌شود که کشکک او بیشتر دچار لغزش می‌شود و در نتیجه احتمال دررفتگی مکرر کشکک افزایش پیدا می‌کند. دررفتگی مفصل زانو را می‌توان به کمک عمل جراحی درمان کرد زیرا بیمار با درد شدید زانو مواجه شده است.

درد ارجاع دهنده از پا یا لگن

از درد یا آسیب دیدگی پا یا لگن تحت عنوان درد ارجاع دهنده به زانو یاد می‌شود که بیمار دچار درد شدیدی خواهد شد. با این حال گاهی اوقات آسیب دیدگی زانو یا لگن می‌‌تواند باعث تغییر نحوه راه‌ رفتن بیمار شود. با تغییر نحوه راه رفتن فرد و زانوی او مجبور به تحمل بخش بسیار زیادی از وزن بدن است که این امر منجر به تحت فشار قرار گرفتن مفصل زانو خواهد شد. با افزایش فشار در قسمت فوقانی زانو معمولاً ریسک تحلیل رفتگی آن و بروز درد زانو افزایش پیدا می‌کند. در این موارد درد زانو تنها روش بدن برای هشدار دادن در خصوص آسیب دیدگی مفصل می‌باشد. درد ارجاع دهنده به صورت درد تیر کشنده و ضربان دار احساس می‌شود که در هنگام راه رفتن بدتر خواهد شد. پزشک به منظوره کنترل درد ارجاع دهنده به زانو در انجام جلسات فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی مخصوص تقویت و کشش عضله همسترینگ و عضلات پا را توصیه می‌کند. در صورتی که بیمار دچار اختلالات مفصل شده باشد پزشک قبل از دائمی‌ شدن آسیب دیدگی زانو فرآیند درمان را آغاز خواهد کرد. اگرچه حدود ۱۰۰ نوع آرتروز وجود دارد استئوآرتریت شایع ترین اختلالی است که می‌تواند با بالا رفتن سن و تحلیل رفتگی بدن به وجود بیاید. با گذر زمان از ذرات کوچک استخوانی که استئوفیت نام دارند درون فضای مفصل شروع به رشد می‌نمایند و باعث آسیب دیدگی بافت غضروف بین استخوان فمور و تیبیا خواهد شد.

استئوآرتریت زانو 

به تدریج و با گذر زمان بافت غضروفی بین استخوان زانو تحلیل می‌رود و زائده‌های استخوانی شروع به رشد خواهند کرد و فضای درون مفصل تنگ خواهد شد. با به وجود آمدن این زائده‌های استخوانی و سخت و سفت شدن مفصل دیگر مایع مفصلی نمی‌تواند به راحتی حرکت کند. کاهش دامنه حرکات زانو باعث بروز درد زانو و التهاب خواهد شد که با گذر زمان و با از بین رفتن غضروف بیمار دچار درد شدید زانو و تشدید التهاب می‌شود. درمان استئوآرتریت به نحوه پیشرفت بیماری بستگی دارد اما می‌توان به کمک تقویت و افزایش انعطاف پذیری مفاصل زانو به درمان آن پرداخت یا از بروز آن پیشگیری کرد. انجام دادن تمرینات تقویتی به صورت منظم می‌تواند از بروز چنین مشکلی پیشگیری کند. برای دستیابی به چنین هدفی بیمار باید به تقویت عضلات ران خود بپردازد تا پایداری مفصل زانو افزایش پیدا کند و انعطاف پذیری بیشتری داشته باشد.

آرتریت روماتوئید

اختلالات بافت همبند از قبیل آرتریت روماتوئید می‌تواند باعث بروز درد شدید زانو شود. آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است که در این اختلال بدن به مفاصل و اعضای خود حمله می‌کند و مفاصل هر دو طرف بدن را درگیر می‌نماید. پس از آنکه بدن به طور مکرر به مفاصل زانو حمله نمود غشای پوشاننده زانو دچار التهاب، تورم و سفتی خواهد شد و در نتیجه بیمار با درد بسیار زیاد و مزمن زانو روبرو می‌گردد. می‌‌توان به کمک داروهای مخصوص کنترل التهاب به درمان آرتریت روماتوئید پرداخت. پس از آن که پزشک توانست درد بیمار را کنترل کند اکنون باید به کمک جلسات فیزیوتراپی و افزایش توانایی حرکتی و انعطاف پذیری مفصل بپردازد. نمی‌توان از بروز این بیماری پیشگیری کرد اما می‌توان با مراجعه به موقع به پزشک از بدتر شدن آن جلوگیری نمود.

چه موقع باید برای درد زانو به پزشک مراجعه کرد؟ 

---

در سر موارد می‌‌توان به کمک استراحت کردن و فیزیوتراپی به کنترل درد زانو پرداختند اما در صورتی که مشکل بیمار در حال پیشرفت و بدتر شدن باشد مراجعه فوری به پزشک و روی تشخیص اختلال ایجاد شده ضروری خواهد بود. هنگامی که بیمار به علت درد زانو به پزشک مراجعه می‌‌کند پزشک ابتدا درخواست انجام آزمایش خون و عکسبرداری توسط اشعه ایکس را می‌دهد تا بتواند تصاویر بهتری از وضعیت استخوان‌ها و فضای مفصل زانو را به دست بیاورد. برخی از علائم هشدار دهنده که به معنای مراجعه فوری به پزشک می‌‌باشد وجود دارد که نباید این علائم را نادیده گرفت. در بخش زیر به ارزیابی این علایم خواهیم پرداخت.

علائمی که به معنای مراجعه به پزشک می‌باشد:

• ناتوانی در تحمل وزن بدن یک علامت هشدار دهنده است که نباید آن را نادیده گرفت. در صورتی که شما به هیچ عنوان قادر به تحمل وزن بدن خود روی مفصل زانو نیستید باید هر چه سریع تر به پزشک مراجعه نمایید زیرا احتمال وجود پارگی و آسیب دیدگی اعضای مفصل وجود دارد. به طور کلی ناتوانی در تحمل وزن بدن و تکان دادن زانو به معنای علامت هشدار و نیاز به درمان می‌باشد.
• در صورتی که شما دچار درد غیر قابل تحمل شده‌ اید و مصرف داروهای مسکن هیچ تاثیری در کنترل درد نداشته است باید هر چه زودتر به پزشک مراجعه نمایید. گاهی اوقات درد استخوان بسیار شدید است و باید بیمار به لحاظ وجود تومورهای سرطانی یا مشکلات مشابه ارزیابی گردد.
• تب، خستگی و درد بدن و به طور کلی درد کلی بدن می‌تواند نشان دهنده علامت هشدار باشد زیرا بروز چنین علائمی فقط به معنای وجود مشکل در زانو نیست و شما به انجام آزمایش خون و معاینات جسمانی دقیق نیاز خواهید داشت. در صورت بروز چنین علائمی باید به پزشک مراجعه نمایید تا وجود عفونت را رد نماید.
• مفصل زانو به نحوی طراحی شده است که به هیچ عنوان دچار قفل شدگی نخواهد شد. زانو شامل یک مجموعه پیچیده از رباط و بافت‌هایی است که از قفل شدن زانو جلوگیری می‌کند. در صورتی که شما به طور مکرر دچار قفل شدگی زانو می‌‌شوید و این اختلال و دامنه حرکات شما تأثیر گذاشته است باید به پزشک مراجعه کنید
• تورم مفصل که طی مدت یک هفته برطرف نشود به معنای علامت هشدار است و باید به پزشک مراجعه نمایید زیرا ممکن است علامت آرتروز عفونی باشد. به علاوه اگر احساس می‌کنید که درون مفصل زانوی شما مایع تجمع یافته است باید به پزشک مراجعه کنید.
• در صورتی که هر دو زانوی شما و دردناک شده است می‌تواند علامت یک اختلال خود ایمنی باشد. باید اختلالات خود ایمنی به طور دقیق مورد ارزیابی قرار بگیرند زیرا احتمال درگیر کردن سایر مفاصل بدن به غیر از مفصل زانو وجود دارد.
• در صورتی که شما به غیر از مفصل زانو دچار درد سایر نقاط بدن از قبیل درد شانه شده اید و این اختلال در فعالیت‌های طبیعی شما مشکل به وجود آورده است باید به پزشک مراجعه نمایید تا وجود بیماری سیستمیک را رد نماید.
• در صورتی که علاوه بر درد زانو دچار درد لگن نیز شده اید مراجعه به پزشک کاملاً ضروری است زیرا چنین دردی می‌‌تواند به معنای مرگ سر استخوان فمور باشد که گردش خون به طور صحیح در این ناحیه انجام نشده است.

درد زانو چگونه درمان می‌شود‌؟

---

علاوه بر درمان‌هایی که در بالا برای علل مختلف زانو درد اشاره شد، در این قسمت به سایر درمان‌های دیگر نیز اشاره شده است:

دارو درمانی 

معمولاً پزشک برای کنترل درد زانو از برخی داروها مانند استامینوفن و داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب و در برخی موارد از داروهای مسکن قوی تر استفاده می‌کند. در برخی موارد نیز استفاده از استروئید ضروری خواهد بود. از آن جایی که داروهای مسکن قوی می‌توانند اعتیاد آور باشند و باعث وابستگی شوند باید تحت نظر پزشک متخصص مصرف گردند تا از وابسته شدن بیمار به آن جلوگیری شود. باید در خصوص داروهای ضد التهاب و استروئید نیز احتیاط کرد زیرا می‌توانند باعث ضعیف شدن غضروف و مفصل زانو شوند.

متخصص فیزیوتراپی چگونه می‌تواند به کنترل درد زانو کمک کند؟ 

با توجه به شدت مشکلات زانو، سن بیمار و سبک زندگی او متخصص فیزیوتراپی به طراحی یک برنامه درمانی مناسب خواهد پرداخت که به شرح زیر می‌باشد:

• تمرینات ورزشی کاربردی و تقویتی با هدف افزایش قدرت استقامت و عملکرد عضلات پا از قبیل عضلات چهار سر ران و عضلات همسترینگ طراحی می‌شوند. تقویت این عضلات می‌تواند از زانو محافظت نماید و میزان فشاری که به مفصل آن وارد می‌گردد را به حداقل برساند.
• تحریک الکتریکی زانو باعث افزایش قدرت عضله زانو و کاهش درد زانو خواهد شد. پزشک به منظور افزایش قدرت زانو از امواج الکتریکی به منظور تحریک عضلات محافظ زانو و عضلات چهار سر ران استفاده می‌کند. در این روش جریان الکتریکی از طریق الکترودهایی که روی سطح پوست قرار داده شده اند به عضلات مورد نظر ارسال می‌گردد. ممکن است در نگاه اول این روش کمی ترسناک به نظر برسد اما واقعیت این است که هیچگونه دردی ندارد و به سرعت انجام می‌گردد. پزشک به منظور کاهش درد زانو این الکترودها را روی سطح پوست قرار می‌‌دهد و به آرامی به تحریک اعصاب اطراف زانو خواهد پرداخت.
• متخصص فیزیوتراپی پس از ارزیابی شما به این نتیجه می‌رسد که باید تا چند بازه به محدود کردن دامنه حرکات و فعالیت جسمانی خود در ناحیه آسیب دیده زانو بپردازید. سپس به شما کمک می‌‌کند که در طی فرایند توانبخشی به افزایش عملکرد حرکتی زانوی خود کمک کنید.
• در برخی موارد استفاده از بریس مخصوص زانو می‌تواند کمک کننده باشد و حتی استفاده از بانداژ فشاری به کاهش درد زانو کمک می‌نماید. شما می‌توانید به رئیس زانو یا بانداژ فشاری را از داروخانه‌ها و مراکز عرضه محصولات پزشکی تهیه کنید. متخصص فیزیوتراپی و استفاده از نوع خاصی از بریس را توصیه خواهد کرد که به رفع فشار از یک نقطه از مفصل می‌پردازد. انتخاب نوع بریس با توجه به شدت و محل بروز درد مشخص خواهد شد.

استفاده از مکمل برای افرادی که دچار درد خفیف زانو هستند  

پزشک به تجویز برخی از انواع مکمل‌ها که حاوی گلوکزامین و کندرویتین یا عصاره زردچوبه هستند خواهد پرداخت و تا درد خفیف برخی از بیماران کنترل شود. شواهد و مدارک کافی وجود دارد که نشان می‌دهد ترکیب گلوکزامین و کندرویتین بسیار ایمن است و مصرف آن‌ها ارزش امتحان کردن را دارد. با این حال افرادی که به صدف حساسیت دارند توانایی تحمل این دارو را نخواهند داشت. پزشک استفاده از این دارو به مدت ۶ هفته را توصیه می‌کند و در صورت بروز هرگونه بهبودی در خصوص ادامه درمان با آن تصمیم گیری خواهد کرد در غیر این صورت قطع مصرف دارو را توصیه می‌کند. زردچوبه دارای خواص ضد التهابی است و شواهد و مدارک کافی در ارتباط با تاثیرات مثبت آن در کنترل درد آرتروز زانو وجود دارد. شما می‌‌توانید زردچوبه را به غذای خود اضافه کنید یا آن را به صورت مکمل استفاده نمایید. زردچوبه باعث رقیق شدن خون می‌شود و افرادی که از داروهای رقیق کننده خون استفاده می‌کنند نباید از این محصول استفاده نمایند.

تزریق داروی یک روش کم خطر محسوب می‌شود 

در صورتی که سایر روش‌های درمانی بالا به طرز قابل توجهی باعث کاهش درد نشده باشد پزشک از تزریق دارو استفاده خواهد کرد.

• تزریق کورتیکواستروئید شامل تزریق ترکیبات ضد التهابی به درون مفصل زانو از که مزایای حاصل از آن طی مدت کوتاهی از بین می‌‌رود اما نتایجی که از درمان به دست می‌‌آید بسیار قابل توجه است. نکته مهمی که در ارتباط با تزریق کورتیکواستروئیدها باید به آن توجه داشت این است که می‌توانند باعث افزایش سطح قند خون شوند که این مسئله در افرادی که دچار دیابت کنترل نشده هستند باعث نگرانی خواهد شد.
• پزشک به منظور کسب نتایج ماندگار تر از تزریق هیالورونیک اسید استفاده خواهد کرد. هیالورونیک اسید ترکیبی است که به طور طبیعی درون مفاصل سالم بدن وجود دارد اما زانویی که دچار آرتروز شده است فاقد چنین ترکیبی می‌باشد. تزریق هیالورونیک اسید در مقایسه با تزریق استروئید مدت بیشتری طول می‌کشد تا شروع به اثر گذاری نماید اما ماندگاری آن حدود ۶ ماه تا یک سال می‌باشد.
• بلاک عصب روشی است که از ارسال سیگنال‌های درد به مغز جلوگیری می‌کند و به طور کلی اعصابی که بین مفصل زانو و مغز قرار دارند را مسدود خواهد کرد. پزشک برای انجام روش درمانی ابتدا از داروی بی حسی استفاده می‌‌کند تا بیمار دچار هیچ گونه درد و ناراحتی نشود. در صورتی که این روش با نتایج خوبی همراه باشد بیمار می‌تواند متقاضی درمان به یک روش غیر جراحی که ابلیشن رادیوفرکانسی نام دارد شود و نتایج ماندگارتری را به دست بیاورد. در این روش از انرژی گرمایی به منظور انعقاد پروتئین‌های موجود درون اعصاب و استفاده می‌‌شود تا از ارسال سیگنال‌های درد به مغز جلوگیری شود.
• دو روش دیگری که برای کنترل و درمان درد زانو وجود دارد عبارتند از تزریق پلاسمای غنی از پلاکت و تزریق سلول‌های بنیادین که هیچ یک از آنها تحت پوشش بیمه قرار ندارند. تزریق پلاسمای غنی از پلاکت روشی است که نمونه خون بیمار تهیه می‌شود سپس درون دستگاه سانتریفیوژ قرار داده خواهد شد تا تحت سرعت و چرخش بسیار بالا خون و مشتقات خونی از یکدیگر جدا شوند. سپس پزشک پلاسمای غنی از پلاکت را به همراه فاکتورهای رشد به درون زانوی آسیب دیده بیمار تزریق می‌کند تا به تدریج زانوی او ترمیم گردد. شواهد به دست آمده نشان داده است که میزان اثر گذاری تزریق پلاسمای غنی از پلاکت بیشتر از سلول‌های بنیادین می‌باشد.