افیوژن مفصل به معنی تجمع مایع در داخل مفاصل است. به طور طبیعی مقدار کمی مایع در داخل مفاصل وجود دارد. این مایع باعث روان کار کردن مفصل شده و از بروز آسیب‌دیدگی‌هایی مانند پارگی و ساییدگی انتهای استخوان‌ها جلوگیری می‌کند. به هر حال، برخی بیماری‌ها (غالباً بیماری‌های التهابی) باعث تجمع مایع اضافی در داخل مفصل آسیب دیده می‌شوند. منشأ این مایع، بافتی است که مفصل آسیب دیده را ساخته است. این عارضه علاوه بر افیوژن مفصل ممکن است باعث آسیب‌دیدگی و وارد آمدن ضربه به مفصل نیز ایجاد شود. افیوژن زانو با تورم زانو در یک یا هر دو زانو و درد زانو همراه است.
در صورتی که افیوژن زانو تحت درمان قرار نگیرد، می‌توانید باعث ناتوانی حرکتی بیمار و گسترده شدن بیماری می‌شود. نکته مهم این که اگر این مشکل به دلیل وجود عفونت ایجاد شده باشد و اگر درمان نشود ممکن است باعث آسیب‌دیدگی دائمی مفصل شود. هر موقع که مفصل شما متورم شده باید به متخصص طب فیزیکی مراجعه کنید زیرا باید مشخص شود که مشکل شما چیست.
پزشک با معاینه فیزیکی، آنالیز مایع کشیده شده از زانو یا بررسی تصاویری مانند ام آر آی یا اشعه ایکس به شما در تشخیص علت مشکل کمک کرده و روش‌های درمانی مناسب را به شما توصیه می‌کند. درمان افیوژن زانو شامل استفاده از داروهای مختلف، مدیریت علائم و درمان علل زمینه‌ای نظیر استراحت، فیزیوتراپی و ورزش درمانی می‌شود. عمل جراحی نیز ممکن است یکی از گزینه‌های درمانی باشد که به شدت بیماری بستگی دارد.
علل ابتلا به افیوژن مفصل زانو
افیوژن مفصل زانو ممکن است علل متعددی داشته باشد که برخی از آنها عبارتند از:
- آسیب‌دیدگی: وارد آمدن ضربه مستقیم به مفصل زانو می‌تواند احتمال ابتلا به افیوژن یا آب آوردن مفصل زانو را افزایش دهد.
- آسیب‌دیدگی ممکن است به دلیل شکستگی استخوان در مفصل زانو یا به دلیل پارگی رباط‌ها و مینیسک زانو ایجاد شود.
- استفاده بیش از حد یا فشار مستمر بر مفصل زانو نیز ممکن است باعث آب آوردن زانو شود.
- آرتروز: در صورت ابتلا به این بیماری، آب آوردن زانو شایع است. با افزایش سن، غضروف زانو به تدریج از بین رفته و زانو آب می‌آورد. درد و خشک‌شدگی از علائم دیگر ابتلا به آرتروز مفصل زانو هستند.
- روماتیسم مفصلی: این یک بیماری خود ایمنی است که دران بافت سینوویال متورم شده و باعث آب آوردن و ورم زانو می‌شود. درد، قرمزی، خشک‌شدگی و تورم از علائم دیگر این بیماری هستند.
- عفونت‌های حاد باکتریایی: عفونت استافیلوکوکوس
- آب آوردن ناشی از توبرکولار: علت ابتلا به این عارضه، توبرکولوز مفصل زانو است.
- بورسیت
- کیست بیکر
- تومورها
- اختلالات خونریزی
علائم
تورم زانو به ندرت به خودی خود اتفاق یافتد. معمولاً این عارضه با علائم دیگری همراه است که باعث مختل شدن زندگی می‌شود. برخی از این علائم عبارتند از:
- درد زانو
- سوزش
- ناتوانی حرکتی / خشک‌شدگی
- قرمزی
- صدا دادن زانو
- مسائل مرتبط با انعطاف‌پذیری
- مشکل برای ایستادن
عواملی که احتمال آب آوردن زانو را افزایش می‌دهند
عواملی که احتمال آب آوردن زانو را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- افزایش سن
- ورزش کردن: احتمال آب آوردن زانوی افرادی که در ورزش‌هایی که در آنها زانو می‌چرخد مانند بسکتبال و فوتبال شرکت می‌کنند بیشتر است.
- چاقی : هر چه وزن فرد بیشتر باشد، احتمال آب آوردن زانوی او بیشتر می‌شود
تشخیص
پزشک ممکن است دستور انجام آزمایش‌های بیشتری را برای تعیین علل زمینه‌ای آب آوردن زانو بدهد.
آزمایش‌های تصویری
این مطالعات، داخل مفصل زانو را نشان می‌دهد. این تصاویر به تعیین وجود مایع در بافت یا بورس کمک کرده و اطلاعاتی در مورد علت جمع شدن مایع در زانو به پزشک ارائه می‌دهد.
- اشعه ایکس
- اولتراسوند
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی)
آزمایش‌های خون
نمونه خون گرفته شده از دست برای بررسی وجود احتمالات زیر مورد آزمایش و برسی قرار می‌گیرد:
- عفونت
- التهاب
- روماتوئید آرتروز
- بیماری لیم
- اختلالات خونریزی
- نقرس
آسپیراسیون مفصل (آرتوسنتز)
در هنگام انجام این فرایند، پزشک مایع را از داخل زانوی بیمار کشیده و برای بررسی احتمال وجود موارد زیر مورد آزمایش قرار می‌دهد:
- خون که ممکن است به دلیل آسیب‌دیدگی یا اختلالات خونریزی وجود داشته باشد
- باکتری که ممکن است باعث بروز عفونت شده باشد
- کریستال‌های ایجادکننده نقرس یا شبه نقرس
آرتروسکوپی
پزشک یک لوله روشن و کوچک را با لنز بزرگ کننده (آرتروسکوپ) از طریق یک شکاف وارد زانوی بیمار کرده و داخل مفصل زانو را از طریق آن مورد بررسی قرار می‌دهد.
درمان
درمان آب آوردن زانو به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد. برخی گزنه‌های درمانی عبارتند از:
استراحت کردن
به بیمار توصیه می‌شود که در خانه از انجام فعالیت‌هایی که مکن است باعث اعمال فشار وزنی بر زانو شوند خودداری کند. استراحت کردن می‌تواند به کاهش تورم زانو و تسریع روند بهبودی کمک کند.
سرما درمانی و گرما درمانی
توصیه می‌شود که زانوی متورم سرد شود. یک کیسه یخ یا سبزیجات یخ‌زده را می‌توان به مدت 15 تا 20 دقیقه روی زانو قرار داد. این کار به کاهش درد و تورم کمک می‌کند. اگر در زانوی آسیب دیده احساس درد می‌کنید، از یک پد گرم روی آن استفاده کنید.
بالا نگه داشتن زانو
یکی از اقدامات خوددرمانی برای مدیریت زانویی که آب آورده این است که زانو را بالاتر از سطح قلب قرار دهید. این کار به کاهش تجمع مایع در زانو کمک می‌کند. توصیه می‌شود که در هنگام انجام سرما درمانی که در بالا ذکر شد نیز زانوی خود را در این وضعت قرار دهید.
کمپرس کردن
استفاده از یک باند کشی دور زانو به کاهش درد و تورم ناشی از آب آوردگی زانو کمک می‌کند. اگر این باند خیلی محکم بسته شود ممکن است باعث مسدود شدن گردش جریان خون در قسمت پایین پا شود. اگر پای شما سرد یا آبی شد، باند را باز کنید. باند را باید قبل از خوابیدن باز کنید.
زانوبند طبی
احتمال آسیب‌دیدگی دوباره زانویی که متورم شده است و ایستادن روی آن دشوار شده بیشتر بوده و ممکن است در این موارد نیاز به استفاده از زانوبندهای طبی باشد. این زانوبند از آسیب‌دیدگی بیشتر و استفاده بیش از حد از زانو جلوگیری کرده و احتمال تورم بیشتر در آینده را کاهش می‌دهد.
دارودرمانی
اگر آب آوردن مزمن زانو به دلیل ابتلا به آرتروز باشد ممکن است مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی برای شما تجویز شود. اگر عفونت باکتریایی باعث آب آوردن زانو شده باشد، مصرف آنتی بیوتیک اولین اقدام درمانی خواهد بود. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی ممکن است در مواردی که مشکل به دلیل آسیب‌دیدگی و ضرب‌دیدگی ایجاد شده باشد نیز به کار برده شوند.
تزریق کورتیکواستروئیدها
مکن است بسته به مشکلات زمینه‌ای، تزریق کورتیکو استروئیدها (داروهای ضدالتهابی قوی) برای درمان تورم زانو توصیه شود.
پی آر پی
پلاسمای غنی‌شده با پلاکت یک روش دیگر برای درمان تورم زانو است. در تزریق پی آر پی، خون از خود بیمار گرفته شده و دوباره به وی تزریق می‌شود. این تزریق‌ها حاوی پلاسمایی است که غلظت پلاکت در آن بیش از خون معمولی در بدن است. با تزریق پی آر پی، ویژگی‌های درمانی طبیعی بدن ارتقا یافته و غضروف، تاندون‌ها، رباط‌ها، عضلات یا حتی استخوان‌ها با این روش‌ترمیم می‌شوند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی روش دیگر برای درمان تورم زانو است. برنامه‌های فیزیوتراپی در کاهش آب آوردن زانو و خشک‌شدگی مفصل زانو مؤثر واقع می‌شود. اگر عضلات ران (چهار سر) یا همسترینگ بیمار ضعیف باشد، پزشک با آموزش نحوه تقویت کردن این عضلات به وسیله تمرینات ورزشی برای نگهداری بهتر زانو به بیمار کمک می‌کند.
ماساژ
ماساژ نیز یک روش برای کاهش تورم زانو است. ماساژ دادن روزانه زانو با روغن به کاهش درد و التهاب ناشی از آب آوردن زانو کمک کرده و یکی از روش‌های درمانی خانگی مؤثر به شمار می‌رود.
ورزش درمانی
ورزش درمانی یکی از روش‌های درمان آب آوردن زانو است. حرکات کششی باعث کاهش خشک‌شدگی و افزایش دامنه حرکتی مفصل متورم می‌شود. به عنوان مثال، برای کشش همسترینگ روی زمین به پشت دراز بکشید و پای آسیب دیده را از سطح زمین بلند کنید. دستان یا یک حوله در زیر زانویی که بالا برده‌اید قرار دهید. بیمار باید احساس کشش خفیفی در پشت پای خود داشته باشد. یک حرکت کششی، کشش عضلات چهار سر ران در حالت ایستاده است. در حالی که دست خود را به یک صندلی گرفته‌اید، زانوی آسیب دیده را خم کرده و پای خود را با دست همان طرف بگیرید. اگر بیمار نمی‌تواند پای خود را بگیرد، زانو را خم کرده و پا و قسمت پایین ساق پا را روی صندلی قرار دهد. این حالت کشش را 10 تا 30 ثانیه یا تا آنجا که می‌توانید حفظ کنید. این حرکت را سه مرتبه در روز تکرار کنید.
تخلیه یا درناژ
پزشک ممکن است مایع اضافی را از داخل زانوی شما تخلیه کند بنابراین فشار ناشی از وجود مایع اضافی در زانو کاهش می‌یابد. پزشک یک سوزن استریل شده را که به سرنگ وصل است در مفصل شما فرو کرده و مایع را از داخل آن بیرون می‌کشد. پس از انجام این فرایند، بیمار ممکن است تحت درمان با کورتیکواستروئید قرار می‌گیرد تا هر گونه التهابی که به دلیل انجام عمل جراحی ایجاد شده است درمان شود
انجام عمل جراحی
در برخی افراد، تورم زانو ممکن است خیلی شدید باشد به صورتی که فرد نتواند وزن بدن را روی زانوی خود تحمل کند. برای این افراد، ممکن است پزشک انجام عمل‌های جراحی را توصیه کند. برخی روش‌های جراحی عبارتند از:
- آرتروسکوپی. در هنگام انجام این عمل، جراح یک شکاف کوچک در پوست روی مفصل زانو ایجاد کرده و سپس یک لوله کوچک همراه با روشنایی (آرتروسکوپ) را وارد مفصل کرده که تصاویر لحظه‌ای از داخل زانو را روی دستگاه ویدیو ارسال می‌کند. ممکن است پزشک از ابزارهای دقیق کوچک استفاده کرده و آنها را به آرتروسکوپ متصل کرده و وارد مفصل نماید تا بافت شل شده را برداشته یا آسیب‌دیدگی زانو را ترمیم کند.
- تعویض مفصل. اگر بیمار دیگر قادر به تحمل وزن روی زانوهای خود نباشد، ممکن است پزشک عمل تعویض زانو را انجام دهد.
