انحراف زانو یکی از مشکلاتی است که بسیاری از افراد از آن رنج می‌برند. از شایع‌ترین نوع انحراف و کجی زانو، می‌توان به پرانتزی بودن پاها و یا زانوی ضربدری اشاره کرد.
کجی زانو یا پای کمانی اصطلاحاتی است که برای توصیف راه رفتن یا طرز ایستادن فرد استفاده می‌شود. فردی که انحراف زانو دارد، مبتلا به عارضه‌ی پزشکی به نام پای پرانتزی (بد شکلی والگوس)، برگشت استخوان تیبیا به سمت خارج در استخوان ران است. پای پرانتزی یک عارضه پزشکی را توصیف می‌کند که در آن بدشکلی والگوس، چرخش درونی استخوان درشت نی منجر به این می‌شود که ساق پا خمیده به نظر برسد. هر دو عارضه می‌توانند منجر به ناهمترازی مفصل ران یا زانو شوند، که به طور بالقوه منجر به آسیب و درد زانو می‌شوند. اقدامات احتیاطی مناسب و آماده‌سازی خود و مفاصل برای ورزش یا تمرین مورد نظر می‌تواند از آسیب دیدگی جلوگیری کند.
در ادامه‌ی مطلب درباره‌ی انواع کجی زانو،روش‌های تشخیص و درمان این عارضه توضیح داده شده است.
جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره ی درمان کجی زانوها و یا رزرو نوبت در کلینیک دکتر امیر مویدنیا با شماره تلفن های 03136293575 – 09135484106 تماس حاصل فرمایید.
علت انحراف زانوها: پای پرانتزی و زانوی ضربدری
بیشتر افراد درجاتی از خمیدگی زانو دارند که در محدوده طبیعی ساختار و عملکرد قرار می‌گیرد و به طور کلی نیاز به توجه ویژه ندارد. در طول رشد در سال‌های اول زندگی، به دلیل رشد سریع و تغییراتی که در اطراف زانوها رخ می‌دهد، اکثر کودکان از زمان تولد تا سن 3 سالگی خمیدگی زانو دارند. سپس در سن 5 سالگی به کجی زانو مبتلا می‌شوند و در نهایت تا سن 6 یا 7 سالگی، زانوهایشان صاف می‌شود. در اکثر کودکان، حتی در طول این مراحل رشد، خمیدگی زانو به شدت نگرانی والدین را برانگیزان نمی‌شود و معمولاً پای پرانتزی یا کجی زانو به شدت بالا نیست. با این حال، در برخی موارد، پای پرانتزی یا کجی زانو به طور قابل توجهی مشخص است و ممکن است نگرانی والدین را برانگیزد.
البته دلایل جدی‌تری نیز وجود دارد که باعث ایجاد پای پرانتزی یا کجی زانو می‌شود. آنها شامل موارد زیر هستند:
- بیماری بلانت: نوعی کجی شدید زانو است که معمولاً در کودکان سیاه پوست رخ می‌دهد که پیشرفت می کند و ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.
- اختلال رشد یا اپی فیزیال دیسپلازیا: که ممکن است بخشی از یک اختلال رشد استخوان کلی باشد.
- پس از ضربه: که در آن آسیب به زانو باعث آسیب به صفحه رشد (صفحه اپی فیزیال نیز نامیده می‌شود) و رشد غیرطبیعی در اطراف زانو می‌شود.
- نرمی استخوان: عدم دریافت ویتامین D یا عدم توانایی در سوخت و ساز ویتامین D به دلیل بیماری کلیه می‌تواند باعث اختلال در رشد استخوان‌ها در بدن، از جمله زانو شود.
تشخیص
آزمایشات و تحقیقات برای انحراف و کجی زانوها:
- پزشکان از طریق معاینه فیزیکی پاها، از جمله تقارن زانو، بررسی تراز بودن ساق پا، مفصل رانو کف پاها، و با گرفتن جزئیات تاریخچه خانوادگی و همچنین سابقه پزشکی بیمار، انحراف زانو را تشخیص می‌دهند.
- اشعه ایکس در تشخیص این بیماری کمکی نمی‌کند، با این حال، در شناسایی سایر مشکلات اساسی که ممکن است منجر به انحراف زانو شود، موثر است.
- اگر انحراف زانو در بیماران پا پرانتزی و یا زانو ضربدری به‌علت کمبود ویتامین دی باشد، از بیمار تست خون گرفته می‌شود.
درمان کجی و انحراف زانو
روش‌های زیر برای درمان و رفع علائم ناشی از کج بودن زانوها توصیه می‌شود:
وزن خود را کاهش دهید تا فشار غیرضروری از زانوها برداشته شود
به دلیل وزن اضافی بدن، انحراف زانو ممکن است ایجاد شود که فشاری روی پاها وارد می‌کند. اضافه وزن می‌تواند فشار زیادی به زانوها وارد کند و باعث خم شدن مفاصل به سمت داخل می‌شود. کاهش وزن نیز به عنوان یک راهکار جلوگیری از چاقی، می‌تواند خطر ابتلا به آرتروز را در بزرگسالان مسن (که ممکن است باعث انحراف و کجی زانو شود) کاهش دهد.
به عنوان یک نکته مهم، هیچ محدوده وزنی قطعی وجود ندارد که برای همه افراد به عنوان وزن ایده‌آل پذیرفته شود. برای رسیدن به وزنی سالم، معقول و پایدار، می‌توانید با پزشک خود مشورت کنید و درباره راهکارهای مناسب کاهش وزن صحبت کنید. همچنین، پزشک می‌تواند نکات و راهنمایی‌هایی را برای حفظ یک سبک زندگی سالم و تعادل‌دار ارائه دهد.
کفش و بریس ارتوپدی
با پزشک خود در مورد اینکه کفش‌های ارتوپدی مناسب شما هستند یا خیر صحبت کنید. به طور معمول، پزشکان فقط در صورتی که سن بلای 7 سال باشد استفاده از کفش ارتوپدی را به پیشنهاد می‌دهند. در صورتی که این کفش‌ها مرتباً پوشیده شوند، می‌توانند به صاف شدن پاها کمک کنند.
دستگاه‌های اصلاحی پزشکی مانند بریس‌های فلزی برای اصلاح انحراف زانو در کودکان و بزرگسالان استفاده می‌شوند.
ویتامین D
در بعضی مواقع، انحراف زانو ممکن است به دلیل مسائلی مانند اسکوربوت یا راشیتیسم ایجاد شود، بنابراین اولین کار درمان بیماری زمینه‌ای است. راشیتیسم به دلیل کمبود ویتامین D ایجاد می‌شود. ویتامین D به صورت روزانه باید مصرف شود. گاهی اوقات، تزریق ویتامین D هر ساله انجام می‌شود. همچنین رژیم غذایی غنی از ویتامین D و کلسیم مصرف کنید.
برای کاهش خطر آرتروز و انحراف زانو کلسیم مصرف کنید
حفظ قدرت استخوان و کاهش خطر ابتلا به آرتروز قسمت عمده‌ای از محدود کردن بروز انحراف زانوها در بزرگسالان است. به همین منظور، بزرگسالان بین 19 تا 50 ساله باید حداقل 1000 میلی گرم کلسیم در روز مصرف کنند. می‌توانید قرص‌های کلسیم بدون نسخه را در یک داروخانه محلی خریداری کنید یا غذاهای غنی از کلسیم را به رژیم خود اضافه کنید. کلسیم را می‌توانید در این غذاها پیدا کنید:
- شیر و کره
- ماست و پنیر
- کلم بروکلی، اسفناج و لوبیا
درمان انحراف زانوها با ورزش و حرکات اصلاحی در فیزیوتراپی
انحراف زانو به دلیل ضعف عضلات دور کننده که در قسمت خارج لگن و ران وجود دارد رخ می‌دهد. انحراف زانو را می‌توان با تمرینات خاصی که در زیر ذکر شده اصلاح کرد.
حرکت لانگ از جانب
برای انجام حرکتی که به تقویت عضلات دورکننده، عضلات عقب ران و عضلات چهارسر کمک می‌کند، می‌توانید روش زیر را دنبال کنید:
- ایستاده و پاها را به اندازه مفصل ران باز کنید و بازوها را مقابل سینه قرار دهید.
- یک قدم بزرگ به سمت چپ بردارید و وزن بدن را به پهلو منتقل کنید.
- وقتی پایتان روی زمین قرار می‌گیرد، زانوهای خود را خم کنید و لگن را به سمت عقب فشار دهید.
- در حالی که احساس انقباض قوی در لگن و ران خود می‌کنید، ایستاده شوید و پاها را به حالت اولیه برگردانید.
- این حرکت را 10 تا 12 بار تکرار کنید.
- سپس پاها را عوض کنید و همین حرکت را برای سمت دیگر نیز انجام دهید.
- برای افزایش مقاومت، می‌توانید یک توپ را جلوی سینه نگه دارید و در هنگام انجام حرکت، آن را فشار دهید.
با انجام این حرکت، می‌توانید عضلات دورکننده، عضلات عقب ران و عضلات چهارسر را تقویت کنید.
حرکت Lying Abduction
به پهلوی چپ دراز بکشید و پاها را روی هم قرار دهید. پای راستتتانرا با زاویه 45 درجه بلند کنید، یک ثانیه نگه دارید و سپس پایتان را پایین بیاورید. 10 تا 12 مرتبه تکرار کنید و سپس پاها را عوض کنید. برای مقاومت بیشتر، یک دمبل در مقابل ران خود بگیرید.
حرکت استپ آپ به پهلو
کنار نیمکت وزنه به سمت راست خود بایستید. بازوها را جلوی سینه نگه دارید، پای راستتتان را روی نیمکت قرار دهید، فشار دهید و بدن به سمت بالا بلند کنید. بعد از اینکه پای راستتان صاف شد، یک ثانیه نگه دارید و پایین بیایید. 10 تا 12 مرتبه تکرار کنید و سپس پاها را عوض کنید. برای مقاومت بیشتر، از یک توپ استفاده کنید.
حرکت Wall Abductor Squeeze
کنار دیوار به سمت راست بایستید و یک توپ مخصوص تمرین را در ارتفاع شکم مقابل آن نگه دارید. پای راستتان را بلند کرده، زانوی را خم کنید و رانتان را موازی زمین قرار دهید. با پای راست توپ را فشار دهید و به مدت یک ثانیه نگه دارید. فشار را به آرامی از روی توپ بردارید. 10 تا 12 مرتبه تکرار کنید و سپس پاها را عوض کنید.
صاف بلند کردن پا
به پشت بخوابید، بدنتان ریلکس باشد. یک پا را صاف نگه دارید و زانوی دیگر را خم کرده و کف پا را صاف روی زمین قرار دهید. عضلات ران پای راست را سفت کنید، آن را حدود 12 اینچ از زمین بلند کنید و موقعیت را به مدت 5 ثانیه نگه دارید و تکرار کنید. این کار را حداقل 4 بار، 2 بار در هر طرف انجام دهید تا عضلات چهار سر ران به کار گرفته شوند.
فشار زانو
می‌توانید روی زمین یا نیمکت بنشینید. یک پا را صاف جلویتان قرار دهید و یک حوله رول شده را پشت زانو قرار دهید. عضلات چهار سر ران در پای صاف شده را منقبض کنید، پشت زانوی خود را به داخل حوله رول شده فشار داده و به مدت 3 ثانیه نگه دارید. به آرامی فشار را کم کنید. 10 تا 12 مرتبه تکرار کنید و سپس پاها را عوض کنید.
برای جلوگیری از کشیدگی زانو، از انجام ورزش‌هایی پرضربه پرهیز کنید
اگر علائم انحراف زانو را مشاهده کردید، سعی کنید تمرینات بدنی پر ضربه را از برنامه روزانه خود حذف کنید. این ورزش‌ها و تمرینات فشار زیادی را بر روی زانوها وارد می‌کنند و می‌توانند روند پیشرفت انحراف و کجی زنوها را بدتر یا تسریع کنند. استراحت در این فعالیت‌ها به زانوها فرصت بهبودی می‌بخشد. تمرینات پر ضربه شامل موارد زیر است:
- دویدن یا آهسته دویدن
- بازی فوتبال یا تنیس
- بسکتبال یا فوتبال بازی کردن
جراحی
وقتی هیچ چیزی موثر نیست، می‌توان جراحی را برای اصلاح انجام داد. اما جراحی فقط در موارد زیر توصیه می‌شود.
- فاصله بین مچ پا دختر یا پسر بیش از 10 سانتی متر است.
- کودک در راه رفتن مشکل دارد.
- پایین پاهای کودک خمیده است که می‌تواند باعث درد زانو زیادی شود.
این جراحی ممکن است 2 نوع باشد:
- رشد هدایت شده: با این روش یک صفحه کوچک در داخل زانو قرار می‌گیرد. به تدریج رشد زانو را در طی 6 ماه تا 1 سال اصلاح می‌کند. این جراحی معمولاً برای کودکان که در سن رشد هستند تا سن 14 تا 16 سالگی ترجیح داده می‌شود.
- جراحی استخوان بری: استئوتومی یک روش جراحی برای اصلاح انحراف زانو است که در آن استخوان پا بریده شده و زاویه زانو مجدداً تنظیم می‌شود. این جراحی به صورت جداگانه بر روی یک پا انجام می‌شود و تحت بیهوشی عمومی انجام می‌پذیرد. در این روش، قسمت زیرانی استخوان ران درست بالای مفصل زانو بریده شده و یک قطعه کوچک از استخوان برداشته می‌شود. سپس پا مجدداً تراز و صاف شده و به وضعیتی جدید قرار می‌گیرد. استخوان در موقعیت جدید خود با استفاده از صفحه و پیچ‌ها ثابت می‌شود.
