طول روز ما زانوها را بارها و بارها خم میکنیم. خم کردن زانوها برای انجام فعالیتهای روزمره مانند پلهرفتن و نشستن بر روی صندلی ضروری است. همچنین هنگام انجام حرکاتی مانند لانژ یا اسکات نیز زانوها را خم میکنیم. این حرکات روزمره باعث ساییدگی و فرسایش تدریجی زانوها میشوند و به زانوها آسیب میزنند. علاوه بر این، در این ناحیه چندین رباط، تاندون، عضله و استخوان وجود دارد. در صورتی که یکی از این ساختارها مشکل داشته باشد، هنگام خم کردن پا درد احساس خواهید کرد. برخی از دلایل درد زانو قابل حل با درمانهای خانگی هستند، اما برخی دیگر نیاز به درمان پزشکی دارند. در این مقاله، دلایل احتمالی درد زانو هنگام خم کردن این مفصل را برایتان شرح میدهیم.
دلایل زانودرد هنگام خم کردن زانو
ابتلا به عارضههای زیر باعث میشود که زانویتان هنگام خم شدن درد بگیرد:
- سندرم پاتلوفمورال: این سندرم باعث ایجاد دردی خفیف، مبهم و مداوم در جلوی زانو میشود؛
- تاندونیت کشکک زانو: التهاب کشکک زانو سوزش و دردی را در قاعده کشکک زانو ایجاد میکند؛
- سندرم باند ایلیوتیبیال (IT): این عارضه دردی سوزشی را دور زانو ایجاد میکند که در مفصل ران یا ران منتشر میشود؛
- تاندونیت همسترینگ: این عارضه به درد پشت زانو و ران دامن میزند؛
- تاندونیت چهارسر: التهاب تاندون عضله چهارسر باعث احساس درد در جلو یا بالای زانو میشود؛
- بورسیت زانو: التهاب بورس زانو با ورم، داغ شدن و درد زیر یا روی زانو همراه است؛
- آرتروز: آرتروز باعث زانودرد منتشر، ورم و خشکی صبحگاهی مفصل میشود؛
- آسیب دیدن رباطها یا مفصل زانو: آسیبدیدگی با درد تیز، ورم و دشواری در حرکت دادن زانو همراه است و
- کیست بیکر: کیست بیکر باعث گرفتگی و ورم پشت زانو میشود.
تشخیص
پزشک آزمایشهای زیر را برای تشخیص دادن علت زانو درد انجام میدهد:
- معاینه بالینی: پزشک ورم و ناپایداری مفصل و نشانههای ورم را بررسی میکند؛
- آزمایشهای تصویربرداری مانند رادیوگرافی یا MRI به منظور تحلیل وضعیت استخوان و بافتهای زانو انجام میشود و
- آزمایش خون: پزشک با توجه به نتایج آزمایش خون به نشانههای ابتلا به اختلالهای التهابی سیستمی مانند روماتیسم (RA) یا عفونت پی میبرد.
درمانهای پزشکی
بهترین روش درمان برای زانودرد ناشی از خم کردن زانو با توجه به علت بروز این مشکل توصیه میشود. بهطور کلی پزشکان روشهای زیر را برای درمان زانودرد هنگام خم شدن توصیه میکنند.
فیزیوتراپی
متخصص فیزیوتراپی حرکات خاصی را برای بهبود عارضه به بیمار آموزش میدهد. این تمرینها به گونهای طراحی میشوند که قدرت، توانایی حرکتی و انعطافپذیری زانو را افزایش دهند.
ارتز یا کفی طبی
ارتز نوعی کفی طبی است که مچ و کف پا را پایدار میکند و از طریق کم کردن فشار وارد بر زانو به کاهش درد کمک میکند. کفیهای مخصوص بعضی عارضهها در داروخانهها فروخته میشود؛ البته ممکن است پزشک توصیه کند که برای ساخت کفی سفارشی اقدام کنید.
بیحرکت نگه داشتن مفصل
اگر زانودرد پیامد آسیبدیدگی باشد، پزشک بستن بریس (زانوبند) یا آتل را توصیه میکند. به این ترتیب از زانو محافظت میشود و به آن اجازه حرکت کردن داده نمیشود، در نتیجه درد تسکین مییابد و زانو فرصت التیام یافتن پیدا میکند.
جراحی
اگر درمانهای غیرجراحی کمکی به بهبود عارضه نکند، انجام جراحی ضرورت مییابد. جراحی عموماً برای درمان موارد شدید لازم است. جراحیهای مختلفی برای درمان مشکلات زانو انجام میشود که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ترمیم رباط صلیبی قدامی (ACL): این عمل برای ترمیم پارگی رباط ACL انجام میشود؛
- ترمیم و بازسازی منیسک یا منیسکتومی: این جراحی برای درمان پارگی منیسک کاربرد دارد؛
- تعویض کامل مفصل زانو و
- انتقال توبرکل تیبیا (برجستگی استخوان درشتنی): این عمل با هدف افزایش پایداری زانو انجام میشود.
درمانهای خانگی
اگر زانودرد خفیف باشد، میتوان درد را با درمانهای خانگی تسکین داد. در این بخش با درمانهای خانگی زانودرد آشنا میشوید.
تغییر فعالیتها
به وضعیت و احساس زانوها هنگام انجام دادن فعالیتهای مختلف دقت کنید. اگر یک حرکت خاص باعث درد گرفتن زانو میشود، بهتر است تا زمان بهتر شدن زانو از انجام دادنش خودداری کنید. همچنین میتوانید حرکت زانو را محدود کنید یا ورزشهای کمبرخورد را انجام بدهید. ورزشهای کمبرخورد از قبیل فعالیتهای زیر فشار کمتری را به مفصلها وارد میکند:
- دوچرخهسواری؛
- شنا؛
- ایروبیک آبی و
- پیادهروی.
روش RICE
روش RICE درمانی برای آسیبهای عضلانی جزئی، از جمله آسیبهای درگیرکننده زانو است. RICE سرواژه موارد زیر است:
- استراحت (Rest): به زانو استراحت بدهید و از تحمیل وزن به زانو خودداری کنید. به این ترتیب عضلات اطراف زانو فرصت التیام یافتن پیدا میکند.
- یخ (Ice): گذاشتن یخ روی زانو درد و ورم را برطرف میکند. یک تکه یخ را درون کیسه پلاستیکی بگذارید یا دستمال تمیزی را دور یخ بپیچید و کمپرس یخ را چند بار در روز، هر بار به مدت 20 دقیقه روی زانوی دردناک بگذارید.
- بستن (Compress): باند کشی را دور زانو ببندید تا ورم کمتر شود. دقت کنید که باند به خوبی دور زانو را گرفته باشد، اما سفت نباشد.
- بالا گذاشتن (Elevate): زانو را بالاتر از سطح قلب بگذارید. این کار را تاجاییکه میتوانید انجام بدهید تا ورم کمتر شود.
گرمادرمانی
اگر به آرتریت مبتلا هستید یا مفصل زانویتان سفت و خشک است، گرمادرمانی میتواند تسکین بیشتری را برایتان به ارمغان بیاورد. گرما گردش خون را افزایش میدهد.
داروهای بدون نسخه
مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs)، مانند ناپروکسن و ایبوپروفن، برای کاهش درد و ورم توصیه میشود. این داروها را میتوانید بدون نسخه از داروخانه تهیه کنید.
ماساژ
متخصص ماساژ درمانی عضلات، تاندونها و رباطها را با استفاده از دست و فشار میدهد. ماساژ به تسکین و مدیریت درد زانو کمک میکند. اگر درد زانوی شما ناشی از ورزش یا استفاده نادرست و بیش از حد است، میتوانید ماساژ درمانی ورزشی را امتحان کنید که برای درمان آسیبهای ورزشی مفید است. همچنین، میتوانید از انواع ماساژ زیر نیز بهرهبرداری کنید:
- ماساژ سوئدی: در این نوع ماساژ، فشار و جنبشهای مختلفی بر روی عضلات اعمال میشود تا استراحت، تسکین و ترمیم آنها را تسهیل کند.
- ماساژ نقاط ماشهای: در این نوع ماساژ، فشار به مناطق خاصی از عضلات و نقاط حساس در نزدیکی زانو اعمال میشود تا تسکین درد و بهبود عملکرد زانو را فراهم آورد.
- ماساژ بافتهای عمقی: این نوع ماساژ برای رفع تنش و آسیبهای عمیقتر عضلات و بافتهای زانو مفید است. با استفاده از فشار عمیق و حرکات قوی، ماساژ بافتهای عمقی به بازسازی و بهبود زانو کمک میکند.
توصیه میشود قبل از انجام هر نوع ماساژ، با متخصص ماساژ درمانی مشورت کنید تا بهترین روش را برای درمان درد زانوی شما تعیین کنید.
تمرینهای زانو
حرکات زانو به مدیریت زانودرد کمک میکند. از جمله حرکات مفید برای زانودرد تمرینهای تقویتی است که عضلات نگهدارنده زانو را هدف میگیرد. اگر این عضلات سالم و قوی باشد، فشار کمتری به زانو وارد میشود. انجام دادن حرکات کششی زانو نیز مهم است. کشش تنش عضلات پیرامونی را کاهش میدهد و در نتیجه فشار کمتری به مفصل زانو وارد میشود. آهسته پیش بروید و به خودتان فشار نیاورید. اگر تمرینی باعث افزایش درد شد، آن را فوراً متوقف کنید.
دوران بهبود
به طور کلی تقریباً شش هفته طول میکشد تا آسیبدیدگی زانو بهبود یابد. اگر به جراحی نیاز داشته باشید، دوران نقاهت هشت هفته تا دوازده ماه خواهد بود. طول دوران بهبود و چگونگی آن به عاملهای بسیاری بستگی دارد که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- شدت عارضه؛
- نوع جراحی یا آسیبدیدگی؛
- وضعیت سلامت عمومی بیمار؛
- میزان فعالیت و قدرت پیش از جراحی؛
- سن و
- طرح درمان.
در طول دوران بهبود برای بازیابی قدرت و عملکرد زانو به فیزیوتراپی نیاز خواهید داشت.
پیشگیری
با رعایت توصیههای زیر میتوان از زانودرد پیشگیری کرد یا خطر بروز آن را کاهش داد:
- انجام دادن حرکات مولد زانودرد را محدود کنید یا اصلاً این حرکات را انجام ندهید؛
- ورزشهای کمبرخوردی مانند شنا یا دوچرخهسواری انجام بدهید؛
- اگر اضافه وزن دارید، وزن کم کنید؛
- گرم کردن بدن پیش از ورزش و سرد کردن را پس از ورزش فراموش نکنید؛
- تمرین با وزنه را به برنامه ورزشیتان اضافه کنید؛
- نرمشهای کششی را به طور منظم برای شل کردن عضلات منقبض و افزایش انعطافپذیری انجام بدهید و
- وقتی زانو میزنید و روی زانو کار میکنید، از پدهای زانو استفاده کنید.
جمعبندی
در صورتی که زانوی شما هنگام خم کردن درد میگیرد، بهتر است فشار زیادی به آن وارد نکنید و به آن استراحت دهید. ممکن است درد زانو نشانه نیاز به استراحت باشد. درمانهای خانگی مانند انجام حرکات کششی و استفاده از کیسه یخ میتوانند در تسکین درد مفید باشند. اما اگر درد شما شدید یا مداوم است، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشک میتواند علت بروز علائم را تشخیص داده و درمان مناسب را توصیه کند.
پرسشهای متداول
از کجا بدانم که زانودردم جدی است؟
شرایط و علائم زیر بیانگر جدی بودن زانودرد است:
- اگر نمیتوانید وزن را روی زانو تحمل کنید یا احساس میکنید که زانو ناپایدار است یا خالی میکند؛
- چنانچه زانو ورم مشخصی دارد؛
- اگر نمیتوانید زانو را کاملاً بکشید یا خم کنید؛
- بدشکلی آشکاری در پا یا زانو مشاهده میکنید و
- علاوه بر سرخی، درد و ورم زانو تب هم دارید.
زانودرد چقدر باید طول بکشد؟
اگر به خوبی از زانو مراقبت کنید، انتظار میرود زانودرد ظرف سه هفته کمتر شود، البته التیام یافتن کامل تاندونیت شش هفته زمان میبرد. اگر حدوداً یک ماه به خودتان استراحت بدهید، تاندونیت برطرف میشود و میتوانید دوباره بدون درد فعالیت کنید.
آیا پیادهروی برای زانودرد خوب است؟
پیادهروی روشی فوقالعاده برای بسیاری از بیماران مبتلا به آرتریت زانو است، چون پیادهروی ورزشی کمبرخورد است که فشار غیرضروری به مفصلها وارد نمیکند. بهعلاوه پیادهروی دامنه حرکتی زانو را افزایش میدهد و از خشک و سفت شدن بیش از حد مفصل جلوگیری میکند.
گرمادرمانی برای زانودرد بهتر است یا سرمادرمانی؟
هر دو برای زانودرد خوب است. اگر زانو متورم است، باید حداقل به مدت 72 ساعت از کمپرس سرد استفاده کنید تا ورم فروکش کند. پس از آن میتوانید از گرمادرمانی برای بازیابی توانایی حرکتی بهره بگیرید. چنانچه مفصل زانو خشک و منقبض باشد، گرما میتواند مفصل را شل کند.
دوچرخهسواری برای زانو خوب است؟
دوچرخهسواری یکی از ورزشهای کمبرخورد است، به این معنا که فشار ناشی از برخورد را به مفصلهای تحملکننده وزن مانند مفصل ران، زانو و پا محدود میکند. بهعلاوه تحرک به روان و لغزنده شدن مفصلها کمک میکند که به نوبه خود موجب کاهش درد و خشکی مفصل میشود.
برای درمان مشکلات زانو به چه دکتری باید مراجعه کنم؟
متخصص ارتوپد از دانش و آموزش تخصصی لازم برای درمان طیف وسیعی از مشکلات درگیرکننده سیستم عضلانی ـ اسکلتی شامل استخوان، مفصل، غضروف، عضله و عصب برخوردار است. متخصص ارتوپد میتواند زانودرد حاد و مزمن را درمان کند و کیفیت زندگی بیماران را ارتقاء دهد.
