جابجایی کشکک زانو یا دررفتگی زانو، زمانی رخ میدهد که کشکک (کاسه زانو) که در جلوی زانو قرار دارد، به شکل کامل از شیار خود در انتهای استخوان ران(فمور) خارج شده و به طرف خارجی مفصل زانو کشیده شود. این حالت میتواند باعث کشیدگی یا پارگی رباط ها و تاندون های متصل به آن نیز بشود. در حالت عادی، با خم و راست شدن زانو، کشکک زانو روی شیاری که در انتهای مفصل زانو قرار دارد حرکت میکند، اما اگر کشکک زانو در رفته باشد، ممکن است دیگر قادر به خم و راست کردن زانوی خود نباشید. جابجایی کشکک زانو یا دررفتگی زانو، نوعی آسیب شایع است که بهبودی آن ممکن است حدود ۶ هفته طول بکشد. اگر کاسه زانوی شما یکبار دچار دررفتگی شده باشد، احتمال دررفتگی مجدد آن در آینده بسیار بیشتر خواهد بود.
اگر دچار درد زانو شده اید و احتمال در رفتگی کشکک زانو را نمی‌دهید، مقاله درد زانو هنگام خم شدن ، نشستن و بلند شدن را حتما بخوانید.
جابجایی کشکک زانو (دررفتگی زانو) چیست؟
به جابجایی یا دررفتگی کشکک زانو، از شیار آن در مفصل زانو دررفتگی یا جابجایی کشکک میگویند. زانو مفصلی است که از به هم پیوستن ۳ استخوان تشکیل شده است: استخوان ران، کشکک یا کاسه زانو در وسط و استخوان ساق پا یا درشت‌نی. در حالت عادی وقتی زانوی خود را خم و راست میکنید، کاسه‌ی زانوی شما بروی شیاری که در انتهای پایینی استخوان ران و انتهای فوقانی استخوان ساق پا قرار دارد (که به آن شیار تروکلئار میگویند)، بالا و پایین می‌رود. شبکه ای از تاندون ها و رباط ها که کاسه ی زانو را در داخل این شیار محکم می‌کنند نیز در حین این حرکت، خم میشوند.
زمانی که کشکک زانو جابجا میشود و به اصطلاح زانوی شما درمیرود، این کاسه به خارج از شیار تروکلئار منتقل میشود و دیگر نمیتواند به سمت بالا و پایین حرکت کند. این حالت موجب قفل شدن زانو میشود و در اغلب موارد باعث کشیدگی و پارگی رباط ها می‌گردد. در اکثر مواقع (۹۳ درصد از موارد)، کاسه ی زانو به طرف خارجی مفصل زانو و شیار تروکلئار کشیده میشود. دررفتگی کشکک زانو معمولاً به دلیل آسیب دیدگی ناشی از ضربه و فشار زیاد بر مفصل زانو یا در اثر چرخش و پیچش ناگهانی ایجاد میشود. این جابجایی و دررفتگی نیز مانند دررفتگی استخوان‌های سایر قسمت‌های بدن، تا زمانی که اصلاح نشود، دردناک و ناتوان‌کننده خواهد بود. اما در برخی مواقع نیز این دررفتگی کشکک زانو، خودبخود اصلاح میشود.
حتما برای شما یا نزدیکانتان پیش آمده است که دچار درد زانو در شب شده باشید؛ برای اطلاع از علت آن و حل مشکل این درد پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی زانو درد شبانه 5 علت شایع درد زانو به هنگام خواب را مطالعه فرمایید.
انواع دررفتگی کشکک
دررفتگی حاد کشکک
در اکثر موارد، دررفتگی کشکک زانو در پی یک آسیب ناشی از ضربه و فشار زیاد بر مفصل زانو رخ میدهد. به این حالت دررفتگی حاد کشکک میگویند. این حالت نسبتا شایع تر است زیرا کاسه زانو نسبت به سایر مفاصل، با فشار کمتری نیز مستعد دررفتگی است. از طرفی، اصلاح حالت یا بازگشت آن نیز در این حالت آسان تر است.
دررفتگی مادرزادی کشکک
این حالت به ندرت رخ میدهد و در آن، دررفتگی کشکک زانو میتواند در پی عدم رشد صحیح استخوان های تشکیل دهنده‌ی زانو رخ دهد، که به آن دررفتگی مادرزادی کشکک یا دیسپلازی تروکلئار گفته میشود. هنگامی که کشکک زانو در خارج از شیار تروکلئار رشد میکند، دیگر نمی‌توان آنرا به جای خود بازگرداند. در این موارد برای اصلاح فرم، به جراحی نیاز است.
تفاوت بین دررفتگی کشکک و سابلوکساسیون کشکک چیست؟
برخی از افراد ممکن است تصور کنند که دچار دررفتگی کشکک زانو شده اند، در حالی که در واقع آنها سابلوکساسیون کشکک زانو دارند. سابلوکساسیون نوعی دردرفتگی جزیی است به این معنا که استخوان داخل مفصل ناپایدار است و ممکن است کمی از جای مناسب خود خارج شده باشد اما بطور کامل بیرون نیامده باشد. وقتی که شما سابلوکساسیون کشکک داشته باشید، کاسه ی زانوی شما همچنان در امتداد شیار تروکلئار حرکت میکند و شما قادر به راه رفتن خواهید بود، اما در عین حال ممکن است احساس درد و ناپایداری زانو داشته باشید و به هنگام حرکت کردن صدای ترکیدن حباب از زانوی خود بشنوید. سابلوکساسیون کشکک ممکن است در پی آسیب یا بطور کلی شل بودن مفصل زانو ایجاد شود که به آن بی‌ثباتی کشکک زانو نیز میگویند.
تفاوت بین دررفتگی کشکک و دررفتگی زانو چیست؟
دررفتگی کشکک، به دررفتگی کاسه‌ی زانو اطلاق میشود در حالی که عبارت “زانوی دررفته” شامل دو استخوان دیگر تشکیل دهنده ی مفصل زانو به نام های استخوان ران (فمور) و استخوان ساق پا (درشت نی) نیز میشود. هنگامی که زانوی شما دررفته باشد، استخوان ران و درشت نی دیگر در مفصل زانو به یکدیگر متصل نمیشوند و یکی از این استخوان ها نسبت به دیگری، به سمت عقب یا جلو حرکت میکند. دررفتگی زانو (دررفتگی تیبیوفمورال) نادرتر و جدی‌تر از دررفتگی کشکک یا کاسه ی زانو است چرا که نیروی مورد نیاز برای ایجاد ناهمانگی در این استخوان ها و آسیبی که این حالت به رباط ها وارد میکند بسیار بزرگتر و مخرب تر از حالتی است که موجب دررفتگی کشکک میشود.
چه عواملی باعث دررفتگی کشکک می شود؟
دررفتگی حاد کشکک در پی آسیب ناشی از ضربه یا فشار مستقیم یا بخاطر گام برداری ناصحیح است که موجب میشود وزن بدن شما بروی کشکک زانو منتقل شود. در برخی موارد سقوط از بلندی یا برخورد با موانع نیز میتواند موجب خارج شدن کشکک از جای خود شود. با این حال، اصلاح این دررفتگی چندان طول نمیکشد. در برخی موارد نیز این دررفتگی در پی یک چرخش ناگهانی رخ میدهد در حالی که ساق پای شما هنوز ثابت است. ورزشکاران و رقاصان اغلب قربانی همین حالت میشوند.
برخی از افراد نیز دچار عارضه ی ناپایداری یا بی ثباتی کشکک زانو هستند. این بدان معناست که تاندون ها و رباط هایی که کاسه زانوی آنها را سر جای خود نگه میدارند، شل و ناپایدار هستند. این حالت ممکن است در پی آسیب یا بیماری آناتومیکی رخ داده باشد. در این حالت کاسه ی زانو مستعد دررفتن های مکرر خواهد بود.
افراد مبتلا به دررفتگی مادرزادی کشکک یا دیسپلازی تروکلئار نیز با این بیماری زاده میشوند و از بدو تولد با این عارضه درگیر هستند. این حالت در اغلب موارد، اما نه همیشه، با سایر ناهنجاری ها و اختلالات رشدی مرتبط است.
دررفتگی کشکک زانو چه علائمی دارد؟
در صورت دررفتگی کشکک زانو ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- انحراف آشکار کاسه زانو، که ممکن است بطور کامل خارج از محل به نظر برسد یا زاویه ی غیر طبیعی داشته باشد.
- بروز درد شدید در زانو و تورم و کبودی ناگهانی.
- ناتوانی در خم و راست کردن زانو.
- ناتوانی در راه رفتن.
- احساس صدای ترکیدن بهراه درد در زانو.
توجه داشته باشید که هرگز نباید سعی کنید دررفتگی کشکک زانو را به تنهایی جابجا یا اصلاح کنید چرا که اینکار ممکن است آسیب بیشتری به زانوی شما بزند.
دررفتگی کشکک زانو چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشکان مجرب اغلب می‌توانند دررفتگی کشکک زانو را تنها با معاینه فیزیکی زانو و پرسیدن سؤالاتی در مورد آسیب دیدگی کاسه زانو تشخیص دهند. با این حال، پزشکان آزمایش‌های تصویربرداری و رادیوگرافی را نیز برای بررسی احتمال هر گونه آسیب مرتبط با پارگی رباط، آسیب غضروفی یا شکستگی استخوانی، تجویز می‌کنند. در صورت دررفتگی کشکک زانو پزشک میتواند ابتدا این دررفتگی را اصلاح کند و بعد از آن درخواست عکسبرداری بدهد.
در برخی موارد نیز ممکن است دررفتگی کشکک شما بطور خودبخود رفع شود و شما اصلا متوجه آن نشوید. به این نوع دررفتگی، دررفتگی گدرا نیز میگویند. پس از این نوع دررفتگی، زانوی شما همچنان دردناک و متورم خواهد بود، اما ممکن است شبیه به سایر آسیب های رایج زانو به نظر برسد. عکسبرداری میتواند شواهدی ثانویه از بروز این حالت را نشان دهد.
درمان دررفتگی کشکک زانو
ریداکشن یا برگرداندن مفصل به جای خود
در مواقعی که تشخیص دررفتگی کشکک زانو واضح باشد، پزشک مجرب میتواند بصورت دستی کاسه‌ی زانو را بلافاصله به جای خود برگرداند که اصطلاحا به آن ریداکشن میگویند. در اغلب موارد دررفتگی کشکک زانو که در زمین بازی و ورزش رخ میدهد را پزشکان آموزش دیده می‌توانند بلافاصله جا بیندازند. در صورت بروز دررفتگی کشکک اگر به اورژانس مراجعه کنید، ابتدا به شما مسکن داده و بی‌حسی موضعی بروی ناحیه اعمال می‌کنند تا کاسه‌ی زانو را جا بیندازند. بعد از اصلاح دررفتگی معمولا با عسکبرداری اشعه ایکس وضعیت زانو را بررسی می‌کنند.
عکسبرداری
پزشکان اکثرا آزمایش های عکسبرداری را تجویز می‌کنند تا ببینند آيا کاسه زانو بدرستی در محل خود جای گرفته و آیا به درمان دیگری نیاز است یا خیر. عکسبرداری با اشعه ایکس و سی تی اسکن میتواند هرگونه مشکل آناتومیک موجود که ممکن است در دررفتگی نقش داشته باشد را آشکار سازد و پزشک را از وجود هرگونه آسیب دیگری مطلع کند. در صورت نیاز، عکسبرداری ام آر آي نیز میتواند اطلاعات دقیق‌تری در مورد غضروف و رباط ها ارائه دهد.
عمل جراحي
اگر آسیب زیادی به استخوان یا غضروف و تاندون‌های زانو وارد شده باشد، پزشک ممکن است جراحی را به شما توصیه کند. در صورت دررفتگی‌های مکرر کشکک یا درصورت ابتلا به ناپایداری مزمن کشکک نیز ممکن است پزشک از جراحی برای ترمیم وضعیت استفاده کند. ترمیم و تقویت غضروف و رباط ها به نوعی یک اقدام پیشگیرانه برای دررفتگی مجدد زانو است. زمانی هم که دررفتگی کشکک مادرزادی باشد، تنها راه درمان جراحی است.
توانبخشی
طی چند روز اول از داروهای مسکن و آتل و بریس استفاده خواهید کرد. خم و راست کردن زانو به دفعات مکرر و اعمال کمپرس یخ میتواند به کاهش تورم مفاصل کمک کند. شما راه رفتن را بتدریج و با کمک عصا و زانوبند شروع خواهید کرد. فیزیوتراپی نیز با محدود بودن دامنه ی حرکتی، تا زمانی که مفاصل زانو ترمیم شوند، نقش مهمی در تقویت مجدد عضلات ایفا میکند. حدود شش هفته الی سه ماه طول می کشد تا کشکک دررفته به طور کامل بهبود یابد.
پیش آگهی بعد از دررفتگی کشکک به چه صورت است؟
اگر برای اولین بار است که جهت اصلاح آسیب ناشی از دررفتگی کشکک زانو تحت درمان قرار گرفته اید، پیش آگهی وضعیت شما خوب است. اکثر افراد طی ۶ هفته بطور کامل بهبود میابند. عوارض طولانی مدت ناشی از این عارضه شامل ثبات کمتر مفصل زانو و تخریب غضروف میشود که ممکن است در آینده موجب ابتلا به آرتروز زانو شود.
اگر دچار ناپایداری مزمن کشکک یا دررفتگی مکرر کشکک زانو هستید، شما کاندیدای مناسبی برای جراحی می‌باشید. جراحی نیز نرخ موفقیت بالایی دارد اما احتمال بروز آرتروز زانو در آینده را افزایش میدهد.
چگونه میتوان از عود دررفتگی کشکک زانو جلوگیری کرد؟
در تمام موارد دررفتگی کشکک زانو، رباط ها کشیده میشوند و غضروف نیز تا حدی آسیب می‌‌بیند. زمانی که یکبار دچار دررفتگی کشکک زانو شوید، احتمال وقوع مجدد آن بیشتر میشود. پیشگیری از بروز چنین اتفاقاتی دشوار است اما نکاتی وجود دارد که با پیروی از آنها میتوان احتمال بروز دررفتگی کشکک را کاهش داد. بسته به علت اصلی و اینکه چه موردی در وهله ی اول باعث دررفتگی کشکک زانوی شما شده، پیروی از موارد زیر میتواند تا حدودی از بروز این حالت پیشگیری کند:
توانبخشی مصرانه
مهمترین کاری که می‌توانید برای پیشگیری از دررفتگی مجدد کشکک زانو انجام دهید این است که بطور کامل از دررفتگی ابتدایی خود بهبود یابید. این یعنی برنامه‌ی فیزیوتراپی خود را طبق تجویز پزشک و بصورت دقیق ادامه دهید و نخواهید که زودتر از موعد از پاهای خود استفاده کنید. تا جایی که می‌توانید حوصله کنید تا بهبودی کامل حاصل شود.
تقویت عضلات پا
تقویت تمامی قسمت های عضلانی که به تثبیت وضعیت زانو منجر میشوند، موجب خواهد شد تا زانوی شما فشار زیادی تحمل نکند. حرکات کششی نیز در افزایش دامنه ی حرکتی نقش مهمی دارند وموجب میشوند که هر گروه عضلانی وظیفه ی خود حین راه رفتن و تحرک داشتن را بخوبی انجام دهد. یک فیزیوتراپ یا مربی شخصی ورزش نیز میتواند تمرینات صحیح را به شما آموزش هد.
حرکات ورزشی مناسب
اگر شما یک ورزشکار هستید، می‌توانید از یک متخصص بخواهید تا حرکات و تمرینات شما را تجزیه و تحلیل کند تا مطمئن شوید که فرم ورطش کردن و حرکات شما صحیح است. تمرین با فرم نادرست میتواند فشار مضاعفی بر عضلات و مفاصل شما وارد کند.
عمل جراحی
اگر عوامل آناتومیکی باعث بی ثباتی کشکک زانوی شما باشند، ممکن است برای تقویت مفصل زانو به جراحی نیاز داشته باشید. پزشک شما تشخیص میدهد که آیا شما کاندیدای مناسبی برای جراحی ترمیمی زانو هستید یا خیر.
در صورتی که دچار سوزش زانو شده اید و بدنبال علت و راه درمان آن هستید، مقاله علت سوزش زانو و بهترین درمان آن را حتما مطالعه کنید.
سوالات متداول
دررفتگی کشکک زانو تا چه حدی دردناک است؟
دررفتگی کشکک در اغلب موارد دردناک است و میزان درد فرد به این بستگی دارد که کشکک چقدر از مفصل زانو خارج شده باشد و عضلات، رباط های اطراف و رگ های خونی و عصب ها تا چه اندازه آسیب دیده باشند. حرکت دادن مفصل دررفته یا تحمل وزن بروی آن، همیشه دردناک خواهد بود و تا زمانی که مفصل اصلاح نشود، نخواهید توانست از زانوی خود بطور عادی استفاده کنید. اگر دررفتگی کشکک شما خودخود رفع شود ممکن است تحرک شما بهبود یابد و درد شما کم شود. اما در این حالت نیز باید به پزشک مراجعه کنید تا احتمال بروز آسیب های دیگر را بررسی کند.
آیا میتوان با کشکک دررفته راه رفت؟
خیر، در این حالت زانو قفل میشود و فرد نمیتواند زانوی خود را خم و راست کند. از طرفی نمیتوانید وزن بدن را بروی زانوی خود بیندازید چرا که مفصل زانو ناپایدار میشود. حرکت دادن زانو نیز دردناک خواهد بود. اگر شما بتوانید راه بروید، در اینصورت ممکن است فقط دچار سابلوکساسیون کشکک شده باشید.
بعد از اصلاح دررفتگی و جا انداختن کاسه زانو می‌توانید راه بروید اما زانوی شما همچنان در اثر ضربه، متورم و دردناک خواهد بود. اگر درد شما شدید بود اصلا نباید سعی کنید که راه بروید. در اینصورت باید به پزشک مراجعه کنید. پس از درمان نیز برای مدتی با عصا و بریس قادر به حرکت خواهید بود.
دررفتگی کشکک چیست؟
دررفتگی کاسه زانو زمانی اتفاق میافتد که کشکک (کاسه زانو) که در جلوی زانو قرار دارد از شیار خود در انتهای استخوان ران (فمور) خارج شده و به سمت قسمت خارجی مفصل زانو کشیده میشود.
چرا گاها احساس می‌کنم زانوی من در حال دررفتگی است؟
احساس شل بودن کاسه ی زانو اغلب به دلیل آسیب هایی که موجب رگ به رگ شدن یا پارگی رباط ها میشوند، اتفاق میفتد. آسیب به مینیسک یا پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL) نیز میتواند باعث بی ثباتی کشکک و زانو درد شود.
آیا می توان زانوی دررفته را به جای خود بازگردانید؟
دررفتگی میتواند به شدت به رباط ها، شریان ها و اعصاب اطراف زانو آسیب برساند و یکپارچگی مفصل و ساق پا را در معرض خطر قرار دهد. شما نباید سعی کنید به تنهایی زانو را به جای خود بازگردانید یا اینکه خودتان آسیب را درمان کنید.
آیا متحرک بودن کاسه زانو طبیعی است؟
اگر کاسه ی زانو شما بیش از حد معمول حرکت میکند، شما دچار سابلوکساسیون کشکک زانو هستید. جدای از شل بودن تاندون ها و رباط ها، اگر استخوان های ساق پای شما شکلی خارج از حالت عادی داشته باشند، احتمال اینکه به این عارضه دچار شده باشید وجود دارد.
آیا می‌توانم کشکک دررفته را خودم جا بیندازم؟
ممکن است بتوانید، ثابت شده است که کاسه زانو، زمانی که پا به دقت کشیده میشود خودبه خود به جای خود برمی‌گردد. اگر درد شدیدی داشته باشید و نتوانید پای خود را راست کنید ممکن است پزشک برای تسهیل تحمل درد برای شما دارو تجویز کند. اگر خودتان هم توانستید که کاسه ی زانو را جا بیندازید، باز هم به پزشک مراجعه کنید تا احتمال شکستگی یا سایر آسیب های وارده به غضروف و رباط ها را بررسی کنند.
