تعویض کامل مفصل زانو موثرین راه برای بیماران مبتلا به آرتروز زانو است. یکی از مهمترین جنبههای تعویض کامل مفصل زانو، توانبخشی است. برای اینکه فرد بتواند از فواید جراحی و تعویض مفصل زانو بهرهمند شود، به یک دوره توانبخشی نیاز دارد. بیمارانی که جراحی تعویض مفصل زانو انجام دادهاند، پس از جراحی به مدت سه تا پنج روز در بیمارستان بستری میشوند. در اکثر بیماران، توانبخشی از همان روزهای اول که بیمار هنوز در بیمارستان بستری است آغاز میشود. پس از ترک بیمارستان، بیمار یا در یک مرکز توانبخشی و یا در منزل به صورت یک مریض سرپایی تحت درمان قرار میگیرد.
دوره نقاهت پس از تعویض مفصل زانو حدود سه ماه تا یک سال طول میکشد که به پیشرفت فرد در جلسات فیزیوتراپی بستگی دارد. هر چه فرد بیشتر بتواند به بدن خود سخت گرفته و تمرینات تعیین شده را انجام دهد، بهبودی سریعتر حاصل شده و در سالهای بعد از مزایای این جراحی بهرهمند خواهد شد. تمرینات بسیاری برای تقویت زانو و پا وجود دارد که برای بیمارانی که عمل تعویض مفصل زانو انجام دادهاند مفید هستند. متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی در کلینیک دکتر موید نیا میتوانند با توجه به نیاز افراد، یک برنامه درمانی مناسب برای آنها تهیه کنند.برای گرفتن اطلاعات بیشتر یا رزرو نوبت توانبخشی بعد از عمل تعویض مفصل زانو میتوانید با شماره 09135484106 تماس حاصل فرمایید.
مراحل فیزیوتراپی بعد از عمل تعویض مفصل زانو
توانبخشی یک مرحله مهم از بهبودی بیمار پس از تعویض کامل مفصل زانو است. تلاش بیمار در این مرحله باعث بهبود سریعتر بیمار و استفادهی بیمار از تمامی مزایای جراحی تعویض مفصل زانو خواهد شد. مراحل فیزیوتراپی پس از تعویض کامل مفصل زانو عبارتند از:
کسب مجدد قدرت و حرکت
پس از تعویض کامل مفصل زانو، انجام حرکات ورزشی برای کسب مجدد قدرت و حرکت بسیار ضروری است. اکثر بیماران چند ساعت پس از جراحی میتوانند با واکر بایستند و راه بروند. فیزیوتراپی نیز با حرکات ملایم شروع خواهد شد تا بیمار بتواند وزن خود را روی مفصل جدید تحمل کند. انجام حرکات ورزشی مختلف بعد از جراحی ضروری است تا بافت زخمی موجود باعث محدودیت حرکتی و کاهش انعطاف مفصل جدید نشود. همچنین باید نحوهی مدیریت درد پس از جراحی به بیماران آموزش داده شود. انتظار میرود که پس از جراحی تعویض مفصل زانو فرد کمی درد داشته باشد.
اکثر برنامههای توانبخشی برای بیمارانی که تعویض مفصل زانو انجام دادهاند شامل حرکات ورزشی مختلف، ورزشهای تقویت کننده عضلات چهار سر ران، آموزش راه رفتن و حرکات ورزشی روزانه میباشد. در دوره نقاهت باید از کشیدگی و کار بیش از حد با زانو خودداری کرد. بهبود بیمار به زمان نیاز دارد و بیمار نباید ورزشهای توانبخشی را با عجله و به صورت افراطی انجام دهد.
پیشرفت بیمار
با توانمندی بیشتر در فرایند توانبخشی، بیمار قادر خواهد بود فعالیتهای روزمره را انجام دهد. این فعالیتها معمولاً از زمانی شروع میشوند که بیمار از استفاده از دو عصا زیر بغل به یک عصا پیشرفت کند. در نهایت، بیمار نیازی به هیچ عصا یا واکری نخواهد داشت و قادر خواهد بود به تنهایی راه برود. همچنین، بیمار قادر خواهد بود از پلهها بالا رود. بیشتر بیماران با پلههای کم ارتفاع شروع به پیمودن پلهها میکنند و سپس به پلههای استاندارد میپردازند. وقتی بیمار به راحتی و با احتیاط از تختخواب پایین بیاید، میتواند با استفاده از عصا یا واکر، حدود ۷۵ فوت (یا ۲۲ متر) را طی کنده و به سرویس بهداشتی برود و حتی تعداد زیادی پله را بالا و پایین برود و به خانه برگردد. جلسات فیزیوتراپی نیز پس از بازگشت بیمار به خانه ادامه خواهد یافت.
در طی جلسات فیزیوتراپی، پزشک به بیمار توصیه میکند از درمانهای گرما یا سرما و همچنین تحریک الکتریکی برای کاهش درد و تورم استفاده کند. وقتی بیمار در خانه است، میتواند از واکر یا عصا استفاده کند. با بهبود مفصل زانو، پزشک به بیمار کمک میکند تدریجاً وزنی که بر مفصل زانو میاندازد را افزایش دهد. همچنین، پزشک برنامههای ورزشی متنوعی شامل حرکات تقویتی، حرکات تعادلی، حرکات استقامتی و فعالیتهای کاربردی به بیمار توصیه خواهد کرد. با پیشرفت درمان، بیمار نیز حرکاتی که به انجام فعالیتهای روزمره مانند بالا رفتن و پایین آمدن از پلهها، خم شدن و نشستن کمک میکنند، را یاد خواهد گرفت. همچنین، پزشک حرکات ورزشی خاصی را به بیمار آموزش خواهد داد تا بیمار بتواند بدون خطر انجام کارها و وظایف روزمره خود باشد.
بازگشت به فعالیت های عادی
تقریبا شش هفته پس از جراحی، پزشک به بیمار اجازه رانندگی میدهد. برای رانندگی بیمار باید بتواند پاهایش را به راحتی حرکت دهد، و به همین دلیل است که انجام حرکات ورزشی روزانه از اهمیت بسیاری برخوردار است. پس از اینکه بیمار توانست رانندگی کند، مرحله بعد بازگشت به کار است. پزشک در تعیین زمان مناسب برای بازگشت به کار به بیمار کمک میکند. تعیین زمان مناسب برای بازگشت به کار به نوع کار بیمار و درصد سختی کار او بستگی دارد. اگر کار بیمار مستلزم بلند کردن اجسام سنگین یا دیگر کارهای بدنی باشد، بیمار باید قبل از بازگشت به کار در مورد این شرایط با پزشک مشورت کند.
ورزشهای مفید بعد از تعویض مفصل زانو
هر فردی که عمل تعویض مفصل زانو انجام میدهد باید برای تقویت عضلات اطراف مفصل جدید حرکات ورزشی انجام دهد. این حرکات ورزشی:
- قدرت و انعطاف عضلانی را افزایش داده و از زانوی جدید و دیگر مفاصل محافظت میکنند
- با افزایش جریان خون، روند بهبود را سرعت میبخشند
توصیه میشود که بیمار در طول روز چندین بار حدوداً 10 تا 15 بار حرکات ورزشی را انجام دهد. اکثر بیماران پس از شش تا هفت هفته از جراحی، قادر خواهند بود هر هفته 3 تا 4 روز حرکات ورزشی را انجام دهند. در زیر، لیستی از ورزشهای تقویت کننده زانو که معمولاً توسط پزشکان به این بیماران تجویز میشود، آمده است:
فشار به عضلات چهار سر
مفصل زانو توسط عضلات چهار سر که در جلوی ران قرار دارد محافظت و کنترل میشود. برای انجام حرکات عضلات چهار سر بیمار باید:
- روی کمر خوابیده و پاها را دراز کند
- عضلات چهار سر در جلوی ران را منقبض کند
- در حین انقباض عضلات، پا باید صاف نگه داشته شود تا به نظر برسد که پشت زانو در حال فشار به پایین است
- پنج ثانیه در این حالت مانده و سپس پا را رها کند
فشار به عضلات چهار سر ، بدون اینکه فشاری به زانو وارد کند یا زانو را حرکت دهد، عضلات چهار سر را تقویت میکند.
پمپ مچ پا
انجام ورزشهایی که عضلات پایین پا را تقویت میکنند و جریان خون در این عضلات را افزایش میدهند، به حفظ قدرت عضلات و کاهش تورم کمک میکند. برای انجام حرکت “پمپ مچ پا”، میتوانید به شرح زیر عمل کنید:
- دراز کشیده روی زمین دراز بکشید و پاها را به طور کامل دراز کنید. مچ پاها را روی یک حوله رول شده یا یک پتو قرار دهید تا بالا برود.
- پا را خم کنید و پاشنه پا را به سمت خارج بدن بچرخانید. انگشتان پا را به سمت بالا و به سمت بدن خود بگیرید.
- در این حالت حدود پنج ثانیه بمانید.
- تمرکز خود را روی انگشتان پا قرار داده و پاشنه را به سمت ساق پا بچرخانید. انگشتان پا را به سمت خارج از بدن نگه دارید.
- در این حالت نیز حدود پنج ثانیه بمانید.
انجام حرکت “پمپ مچ پا” باعث افزایش جریان خون میشود و به کاهش تورم کمک میکند. همچنین، این حرکت باعث کاهش خطر ایجاد لخته خون نیز میشود.
حرکت قوس کوتاه عضلات چهارسر
حرکت قوس کوتاه عضلات چهارسر باعث افزایش قدرت و دامنه حرکت باسن و زانو میشود. برای انجام حرکات قوس کوتاه عضلات چهار سر بیمار باید:
- به پشت روی زمین خوابیده و حوله یا پتوی لوله شدهای را زیر زانو قرار دهد (زانو باید کمی خم باشد)
- زانو را روی حوله قرار داده، پاشنه را از زمین بالا آورده و پا را از زانو صاف کند
- پنج ثانیه در این حالت بماند
- به آرامی پاشنه را پایین گذاردعضلات چهار سر ران در ایجاد ثبات و حرکت زانو نقش مهمی دارند. این عضلات مانع پیچ خوردگی زانو شده و در ایستادن و راه رفتن نیز نقش دارند.
حرکت جلو و عقب بردن پاشنه پا
در این حرکت، هم عضلات چهار سر ران و هم عضلات سرینی (عضلات کپل) نقش دارند. برای انجام حرکت جلو و عقب بردن پاشنه پا بیمار باید:
- به پشت روی زمین خوابیده و پاها را دراز کند
- باسن و مفصل جدید را شل کرده، زانو را از زمین بالا آورده و پا را در تختخواب به جلو و عقب حرکت دهد
- پای دیگر را صاف نگه دارد
- ده ثانیه در این حالت بماند
در حرکت جلو و عقب پاشنه پا، هم عضلات چهار سر ران و هم عضلات همسترینگ نقش دارند و به افزایش دامنه حرکات بیمار کمک میکنند.
کشش زانو
این حرکات را میتوان با صاف نشستن روی یک صندلی محکم انجام داد. برای انجام این حرکات، بیمار باید:
- پایش را بالا برده و زانو را بکشد تا پا صاف شود
- پنج ثانیه در این حالت بماند
- به آرامی پا را پایین ببرد تا دوباره پا به زمین برسد
حرکت کشش زانو به تقویت عضلات چهار سر ران و بهبود و افزایش انعطاف زانو کمک میکند.
بالا بردن پا به صورت کاملا صاف
این حرکات ورزشی معمولا چند هفته پس از جراحی شروع میشوند. برای بالا بردن پا به طور کاملا صاف بیمار باید:
- به پشت روی زمین بخوابد
- پایی که با آن ورزش نمیکند را خم کند به نحوی که زانو بالا بوده و کف پا روی زمین قرار گیرد
- پای دیگر را صاف کند تا زانو صاف شده و موازی با سطح زمین قرار گیرد
- پای صاف شده را بالا ببرد و انگشتان را رو به سقف بگیرد
- به آرامی پا را پایین آورده و آن را روی زمین بگذارد
از آنجا که در حین تعویض مفصل زانو، عضلات زانو دچار بریدگی شده و سپس ترمیم شدهاند، بالا بردن پا به طور کاملا صاف در ابتدا کمی سخت خواهد بود.