آرتریت مفصل زانو یک مشکل جدی و دردناک است که با پیشرفت سن تشدید می‌یابد. استئوآرتریت، که شایع‌ترین نوع آرتریت است، ممکن است در یک یا هر دو زانوی شما رخ دهد. نشانه‌های شایع بروز این بیماری شامل درد، تورم و خشکی مفصل زانو است. برای کنترل این نشانه‌ها، روش‌های درمانی متعددی وجود دارد؛ یکی از این روش‌ها، تعویض مفصل زانو است. همانند بسیاری از جراحی‌ها، این جراحی نیز خطرات و عوارض جانبی مختلفی از جمله شل شدن ایمپلنت زانو، ناپایداری و جابجایی مفصل، راستای نامناسب مفصل و عدم موفقیت عمل یا پس زدن ایمپلنت را می‌تواند داشته باشد. برای کاهش این عوارض جانبی، مهم است که با یک پزشک متخصص و با تجربه مشورت کنید.
مشکلات مکانیکی جراحی زانو
اکثر ایمپلنت های به کار گرفته شده باید ماندگاری بیش از ۲۰ ساله داشته باشند، اما بعضی ممکن است زودتر از موعد و با نرخ شکست بیش از حد انتظار با مشکل مواجه شوند. این موضوع می تواند شکایت بیمار از تولید کننده ایمپلنت را به همراه بیاورد. در هر سال بین نیم تا یک درصد از بیماران با شکست جراحی ایمپلنت زانو مواجه می شوند. ماندگاری ایمپلنت ۹۰ تا ۹۵ درصد بیماران، ده سال یا بیشتر و ۸۰ تا ۸۵ درصد بیماران به ماندگاری بیش از بیست ساله در ایمپلنت هایشان دست خواهند یافت. اگرچه بسیار به ندرت اما مشکلات مکانیکی مانند شل شدن، ناپایداری، جابجایی، راستای نامناسب و عدم موفقیت ابزار به کار گرفته شده ممکن است در نتیجه اشکال از سوی سازنده، اندازه نامناسب ایمپلنت و استخوان پا یا مشکلات ایجاد شده در فرایند جراحی رخ دهد؛ متاسفانه این نوع مشکلات شاید تا سال ها نتیجه خود را بروز ندهد.
شل شدن ایمپلنت زانو
یکی از مشکلات رایج جراحی تعویض مفصل زانو شل شدگی آن است. بیماران معمولاً برای رفع این مشکل نیاز به جراحی ترمیمی خواهند داشت. دلایل مختلفی برای شل شدگی ایمپلنت زانو وجود دارد که عفونت یکی از رایج‌ترین این دلایل است. طراحی نامناسب، نقص موجود در محصول یا ساییدگی و فرسایش بخش‌های مختلف ایمپلنت نیز می تواند از دلایل شل شدگی باشد. ایمپلنت ها به دلیل عدم موفقیت عملکردی چسب به کار گرفته شده در جراحی تعویض مفصل زانو شل می شوند.
ناپایداری یا جابجایی
از مهم‌ترین دلایلی که باعث می شود بیمار به جراحی ترمیمی نیاز پیدا کند، ناپایداری (تغییر مکان مفصل تعویضی) ایمپلنت است؛ تقریبا یکی از هر ۵ جراحی ترمیمی به این دلیل انجام می‌شود. ناپایداری منجر به فرسایش بیش از حد اعضای مختلف ایمپلنت می‌شود. این موضوع همچنین منجر به افتادن بیمار و ایجاد صدمات بیشتری مانند شکستگی خواهد شد و در بدترین حالت ناپایداری ایمپلنت می‌تواند منجر به در رفتن مفصل شود.
راستای نامناسب ایمپلنت کار گذاری شده
برای جلوگیری از مشکلات در عملکرد زانو، لازم است قطعات مختلف مصنوعی زانو به دقت در محل خود قرار بگیرند. در غیر این صورت، ممکن است باعث ساییدگی زودهنگام مفصل شده و یا ایمپلنت بدون نشانه‌های قبلی با شکست روبرو شود. نشانه‌های راستای نامناسب ایمپلنت شامل ناپایداری، درد و تورم هستند. کاهش در بازه حرکتی و احساس گرما در اطراف مفصل نیز نشانه‌های دیگری از این مشکل محسوب می‌شوند. تقریباً در تمامی موارد، بیماران نیاز به جراحی ترمیمی جهت رفع راستای نامناسب اعضای مفصل زانو خواهند داشت. وزن بیش از حد بیمار می‌تواند فشار زیادی را بر روی اعضای مفصل ایجاد کند و باعث جابجایی آنها و افزایش خطر خروج از محل صحیحشان شود. همچنین، اضافه وزن می‌تواند باعث ساییدگی زودهنگام قطعه پلی‌اتیلن استفاده شده در مفصل گردد.
درد و مشکلات فیزیکی جراحی زانو
جراحی تعویض مفصل زانو می تواند منجر به مشکلات فیزیکی مانند درد و تورم یا پس زدن ایمپلنت، عفونت و شکستگی استخوان شود. درد را می‌توان شایع ترین مشکل ایجاد شده بعد از جراحی تعویض مفصل زانو دانست. معمولاً بیمار تا شش ماه از درد رنج خواهد برد، اما اگر این درد بعد از گذشت ۶ ماه هنوز ادامه پیدا کرد آنرا درد طولانی مدت و مزمن باید در نظر گرفت و نیازمند مراجعه به پزشک است.
عفونت در جراحی زانو
عفونت یکی از مشکلات جدی است که سلامت کلی بیمار را تهدید می‌کند؛ همچنین عفونت یکی از دلایل اصلی عدم موفقیت جراحی تعویض مفصل زانو است. بروز عفونت می تواند باعث ایجاد آسیب در عضله یا استخوان و تضعیف ایمپلنت کار گذاری شده شود. به صورت میانگین یک درصد از بیماران با بروز عفونتی مواجه می شوند که برای رفع آن نیاز به جراحی خواهد بود. عفونت ایجاد شده ممکن است در اثر باکتری موجود در ایمپلنت یا باکتری های وارد شده به محل جراحی در طول فرایند جراحی ایجاد شود. نشانه های بروز عفونت بعد از جراحی تعویض مفصل زانو عبارتند از: درد، خشکی ناگهانی، تورم، گرمی و قرمزی پوست در اطراف مفصل. همچنین عفونت می‌تواند باعث ایجاد خستگی، وجود ترشح، تب و لرز و تعرق شبانگاهی شود. پزشکان گاهی اوقات برای رفع مشکل عفونت اقدام به تجویز آنتی بیوتیک می نمایند؛ اما اگر عفونت ایجاد شده تحت درمان قرار نگیرد ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن ابزارهای جایگذاری شده و عضلات یا بافتهای عفونی دیگر را ایجاد نماید. بروز عفونت در موارد نادر ممکن است منجر به قطع عضو شود.
پس زدن ایمپلنت در جراحی زانو
یکی از موارد نادری که بعد از جراحی زانو رخ می دهد، پس زدن ایمپلنت است. ممکن است افراد این مشکل را با بروز عفونت اشتباه بگیرند، اما باید گفت که این دو مسئله با هم متفاوت هستند. پس زدن ایمپلنت یا حساسیت بیش از حد به فلز زمانی رخ می دهد که فلز به کار گرفته شده در ایمپلنت باعث ایجاد واکنش های آلرژیک از سمت بدن بیمار شود. این موضوع همانطور که گفته شد، واکنش آلرژیک بدن و پاسخ سیستم ایمنی را به همراه خواهد داشت. افرادی که با این مشکل مواجه می شوند، احتمالاً به جراحی ترمیمی برای برداشتن و جایگزینی ایمپلنت نیاز پیدا خواهند کرد. پزشکان بعد از حذف عوامل احتمالی ایجاد درد یا تورم باید مسئله بروز حساسیت شدید به فلز را نیز در میان مشکلات احتمالی در نظر بگیرند. انجام جراحی ترمیمی باید آخرین گزینه ای باشد که از سوی پزشک در نظر گرفته می‌شود. متاسفانه آزمایشات گسترده‌ای برای در نظر گرفتن واکنش بدن نسبت به فلز استفاده شده در ایمپلنت، قبل از اجرای جراحی وجود ندارد. بیماران باید از پزشکشان درباره لزوم انجام آزمایشات مرتبط با حساسیت قبل از انجام جراحی سوال کنند. هر کسی که در گذشته نسبت به فلزات یا جواهرات حساسیت داشته باید آزمایشاتی را انجام دهد.
شکستگی در جراحی زانو
بروز شکستگی استخوان بعد از جراحی تعویض مفصل زانو ممکن است در استخوان ران، کشکک یا درشت نی رخ دهد. احتمال بروز این مشکل در سالمندان و کسانی که با مشکلات تراکم پایین استخوان مانند پوکی استخوان مواجه هستند بیشتر است. شل شدن، راستای نامناسب قرارگیری ایمپلنت یا جابجایی آن می تواند شکستگی استخوان را به همراه بیاورد. این مشکل یک وضعیت اورژانسی پزشکی به شمار می رود و نیازمند درمان فوری خواهد بود. ناحیه سوپراکندیلار در استخوان ران، مستعدترین نقطه برای شکستگی است و این موضوع در سالمندان بیشتر رایج است. این ناحیه قسمتی است که استخوان ران یا فمور به مفصل زانو متصل می‌شود. بروز شکستگی در استخوان ساق یا کشکک بسیار کمتر از شکستگی استخوان ران رخ می دهد. بیماران باید نسبت به نشانه های شکستگی استخوان آگاهی داشته باشند؛ این علائم عبارتند از درد، تورم یا کبودی در اطراف محل شکستگی یا مفصل؛ همچنین ممکن است با بدشکلی در پا مواجه شوید یا نتوانید وزنتان را روی پایتان اعمال کنید.
آسیب عصبی در جراحی زانو
در طول جراحی تعویض مفصل زانو، وارد شدن آسیب به اعصاب ممکن است رخ دهد؛ اما این مشکل به طور معمول در طی ۶ ماه بهبود می‌یابد. جراح باید پوست و مفصل را در این جراحی بریده و آنها را جدا کند. فشار، کشش یا برش ممکن است منجر به آسیب اعصاب پا یا اطراف مفصل شود. در جراحی زانو، استفاده از بندبندی شریانی خاصی به منظور کنترل جریان خون در پا ممکن است صورت گیرد. این ابزار نیز ممکن است باعث وارد آسیب فشاری به اعصاب شود. نشانه‌های آسیب عصبی شامل درد پخش شده، احساس قلقلک در پا یا بی‌حسی در پا و سطح کف پا می‌باشد.
مشکلات بلوک عصبی در جراحی تعویض مفصل زانو
بعضی از بیمارانی که تحت عمل جراحی تعویض مفصل زانو قرار می گیرند ممکن است با مشکل بلوک عصبی مواجه شوند. بلوک عصبی در نتیجه تزریق ماده بی حسی توسط جراح در اعصاب اطراف محل جراحی به منظور کاهش درد تجربه شده توسط بیمار بعد از انجام جراحی رخ می دهد. این مشکل می‌تواند دوره ریکاوری را به تاخیر بیاندازد و اگرچه به ندرت در مطالعات دیده شده اما وقتی رخ دهد یک مشکل جدی خواهد بود.
صدا خوردن مفصل زانو
شنیدن صداهایی مانند کلیک یا ترکیدن حباب بعد از جراحی را می‌توان از عوارض جانبی رایج تعویض مفصل زانو دانست. این صداها را نباید ضرورتاً یک مشکل در نظر گرفت؛ اکثر افراد با خم کردن زانو یا در هنگام پیاده روی این صداها را خواهند شنید. این صداها ممکن است در نتیجه جابجایی اعضای فلزی و پلاستیکی و جا افتادن آنها در محل مناسب، یا عادت کردن تاندون ها به مولفه های قرار داده شده در زانو ایجاد شوند. شنیده شدن این صداها معمولاً بعد از گذشت چند ماه کاهش یافته یا به طور کلی از بین میرود. شنیدن صدا به خودی خود مشکلی جدی نیست اما بهتر است که بیماران با مراجعه به پزشک، نظر آنها درباره وجود درد، تورم یا صداهای دیگری که در کنار این صداها وجود دارد را بدانند.
سوالات متداول
دوره ریکاوری بعد از جراحی تعویض مفصل زانو چقدر طول می کشد؟
اگر زانویتان در اثر آرتریت یا صدمه وارد شده به شدت آسیب دیده باشد، می‌توانید از جراحی تعویض مفصل زانو برای کاهش درد و بازیابی عملکرد استفاده کنید. میانگین مدت زمان ریکاوری مورد نیاز بعد از جراحی تعویض مفصل زانو حدوداً ۶ ماه است، اما بازگشت کامل به فعالیت های فیزیکی می‌تواند تا حدود ۱۲ ماه نیز طول بکشد.
معایب تعویض مفصل زانو چیست؟
- فرسایش عوامل استفاده شده در جراحی تعویض مفصل زانو نیازمند جراحی ترمیمی جداگانه خواهد بود.
- ترومبوز وریدی عمقی
- مشکلات همراه با بیهوشی
- عفونت
- شل شدگی و جابجایی مفصل مصنوعی
- اختلاف طول پاها
- واکنش های آلرژیک
- آسیب عصبی
آیا بعد از جراحی زانو می توان راه رفت؟
احتمالاً بعد از گذشت ۴ الی ۸ هفته از جراحی تعویض مفصل زانو می‌توانید به تنهایی راه بروید. لازم است تا چند ماه بعد از جراحی، تحت توانبخشی فیزیکی قرار بگیرید؛ فرایند توانبخشی به تقویت عضلات زانو و فراهم نمودن زمینه حرکت مجدد کمک خواهد کرد.
چند مرتبه می توان تعویض مفصل زانو انجام داد؟
مفصل جدید قرار داده شده در زانوی ۸۰ تا ۹۰ درصد بیمارانی که تحت عمل جراحی تعویض مفصل زانو قرار می گیرند، ماندگاری بیش از ۲۰ ساله خواهد داشت. احتمالاً از بین هر ۱۰ نفری که تحت عمل تعویض جزئی مفصل زانو قرار گرفته اند، یک نفر بعد از ده سال به جراحی مجدد نیاز خواهد داشت.
بعد از جراحی زانو چطور باید بخوابم؟
باید به پشت دراز بکشید و بین زانوهایتان بالش قرار دهید. سعی کنید بر روی پایی که جراحی نشده بخوابید و مابین پاهایتان بالش قرار دهید و از خم کردن زانوی عمل شده خودداری کنید.
شایع ترین مشکل گزارش شده بعد از جراحی تعویض مفصل زانو چیست؟
درد را باید رایج ترین مشکل ایجاد شده بعد از تعویض مفصل زانو دانست.
آیا در حین جراحی تعویض مفصل زانو بیدار خواهید بود؟
جراحی تعویض مفصل زانو معمولاً تحت بیهوشی کامل یا تزریق ماده بی حسی در کانال نخاعی یا محیط اپیدورال نخاع انجام خواهد شد.
آیا جراحی تعویض مفصل زانو یک جراحی بزرگ است؟
بله جراحی تعویض مفصل زانو یک جراحی بزرگ به شمار می رود؛ بنابراین تنها در صورتی توصیه می‌شود که درمان هایی مانند فیزیوتراپی یا تزریق استروئید منجر به کاهش درد و بهبود قدرت حرکتی بیمار نشده باشد. اگر با درد، تورم و خشکی شدید مفصل زانو و کاهش قدرت حرکتی مواجه شده باشید جراحی تعویض مفصل زانو توصیه خواهد شد.
