پاتلا اصطلاح پزشکی مورد استفاده برای استخوان کشکک زانو است. استخوان کشکک توسط تاندون‌ها و رباط‌های محکمی بر روی استخوان فمور (ران) و تیبیا (درشت نی) قرار گرفته است. این استخوان با قرار گرفتن در داخل تاندون به نقطه‌ی اتکایی تبدیل شده تا بتواند قدرت عضله‌ی چهارسر را افزایش دهد. کشکک زانو به طور طبیعی در شیار خود که در انتهای استخوان فمور قرار داشته و به آن شیار تروکلئار گفته میشود حرکت می‌کند. کجی کشکک زانو به حالتی گفته میشود که این استخوان به طور مستقیم حرکت نکرده و به طرفین منحرف شود. این عارضه معمولاً با ورزش و فیزیوتراپی برطرف میشود. آسیبهای ورزشی، استفادهی بیش از حد از مفصل و یا ضربه میتوانند باعث کج شدن کشکک زانو و عدم حرکت مستقیم آن در شیار تروکلئار شوند. در اکثر موارد کشکک زانو به سمت خارج پا حرکت کرده ولی ممکن است به سمت داخل نیز منحرف شود. در این مقاله در مورد کجی کشکک زانو و راهکارهای درمان آن صحبت خواهیم کرد. به یاد داشته باشید که درمان این عارضه تنها توسط پزشک باتجربه و ماهر امکان پذیر است.
علائم کجی کشکک زانو
ازجمله علائم کجی کشکک زانو میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد و احتمالاً تورم در جلوی زانو که به هنگام چمباتمه زدن، پریدن، زانو زدن، دویدن و پایین رفتن از پله تشدید میشود.
- احساس تق تق کردن، سایش یا گیر کردن زانو به هنگام خم کردن آن.
- احساس خالی کردن زانو.
درد ایجاد شده بسته به شدت عارضه متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال یکی از انواع شدید کجی کشکک زانو، دررفتگی خواهد بود. در صورت در رفتن کشکک زانو احتمالاً درد شدیدی را احساس خواهید کرد، پای شما خمیده و بدشکل شده و احتمالاً توانایی خم و راست کردن زانو یا راه رفتن را نخواهید داشت. کجی کشکک در خانم‌ها و افراد ورزشکار شیوع بیشتری خواهد داشت. این عارضه می‌تواند به دلیل آرتروز مفصل زانو، افراد مسن را نیز درگیر کند.
علل کجی کشکک زانو
به طور کلی کجی کشکک زانو در اثر فشار زیاد بر روی این مفصل به خصوص به هنگام چرخیدن در بسیاری از فعالیت‌های ورزشی ایجاد میشود. ضعف عضلات و مشکلات ساختاری شما را نسبت به کجی کشکک آسیب پذیرتر خواهند کرد. ازجمله عوامل خطر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ضعف عضلات ران (چهارسر) که هنوز بحث‌هایی بر سر این موضوع وجود دارند.
- عدم تعادل قدرت در بین عضلات چهارسر و همسترینگ که همه‌ی محققین بر سر این موضوع نیز اتفاق نظر ندارند.
- سفتی یا شل بودن بیش از حد تاندون‌ها، عضلات و رباط‌ها
- اضافه وزن
- چرخش رو به داخل زانوها یا زانوی ضربدری
- صافی کف پا
- زیاد بودن زاویه Q (زاویه بین ران و ساق در هنگام صاف بودن زانو)
- مشکلات ساختاری زانو مثل عمق کم شیار تروکلئار
با وجود اینکه کجی کشکک زانو تشخیصی شایع برای زانودرد است، بحث‌هایی بر سر اینکه این عارضه ریشه‌ی بسیاری از موارد زانودرد است یا خیر وجود دارند.
تشخیص کجی کشکک زانو
تشخیص کجی کشکک زانو می‌تواند دشوار باشد چرا که عارضه‌های بسیار مختلفی میتوانند با علائم مشابه، مفصل زانو را درگیر کنند. ممکن است شواهد ظاهری زیادی مبنی بر کشکک زانو وجود نداشته باشند مگر اینکه کشکک به طور کامل دچار دررفتگی شده باشد. به منظور تشخیص این عارضه، پزشک شما معاینه‌ی فیزیکی انجام داده و زانوی شما را در موقعیت‌های مختلفی خم و راست می‌کند. ممکن است پزشک راه رفتن، چمباتمه زدن، ایستادن و نشستن شما را بررسی کرده و سپس گرافی یا اسکن MRI برای شما تجویز کند تا علل احتمالی دیگر بررسی شوند. برخی از پزشکان از وسیله‌ای برای اندازه گیری زاویه‌ی بین فمور و تیبیا (زاویه Q) استفاده می‌کنند. البته در برخی از تحقیقات عنوان شده که مقدار طبیعی این زاویه برای افراد مختلف تفاوت زیادی داشته و رابطه‌ی واضحی بین این زاویه و علائم درد وجود ندارد.
درمان کجی کشکک زانو
ازجمله روش‌های درمانی کجی کشکک میتوان به روش‌های خانگی، فیزیوتراپی حرفه‌ای و عمل جراحی اشاره کرد. برای برخی از افراد روش‌های خانگی به منظور تسکین درد و رفع مشکل کافی هستند. از جمله روش‌های خانگی میتوان موارد زیر را نام برد:
- استراحت و کاهش سطح فعالیت
- تمرینات کششی و تقویتی
- بریس های انعطاف پذیر زانو
- نوارپیچی
- استفاده از کفش مناسب
- کاهش وزن
- داروهای مسکن بدون نسخه (ایبوپروفن، استامینوفن، آسپرین) در صورت تحمل مناسب
تکنیک RICE (استراحت، یخ، فشار و بالا نگه داشتن) روشی مناسب برای شروع درمان خانگی است. پس از دردناک شدن زانو یک دوره به طور کامل استراحت کرده و تنها پس از بهبودی به فعالیت‌های قبلی خود ادامه دهید. در صورت احساس درد مجدداً فعالیت‌های خود را کاهش دهید؛ در غیر این صورت ممکن است عارضه‌ی شما تشدید شود.
نوارپیچی زانو برای کجی کشکک
نوار کینزیولوژی (کینزیو) یک نوارچسب نازک بوده که در یک جهت انعطاف پذیر و در جهت دیگر سفت است. این نوارها به طور گسترده توسط ورزشکاران مورد استفاده قرار گرفته و بسیاری از ورزشکاران می گویند که این نوارها باعث تسکین درد آن‌ها شده‌اند ولی شواهد علمی کافی مبنی بر مؤثر بودن آن‌ها وجود ندارد. تحقیقات گسترده‌تر و باکیفیت‌تری در رابطه با تأثیر نوارهای کینزیو بر روی آسیبهای اسکلتی عضلانی لازم هستند. مکانیسم اثر این نوارها نیز به درستی مشخص نیست. یکی از تولیدکنندگان این نوارها ادعا می‌کند که این نوار با ایجاد فضایی در بین پوست و بافت های زیر آن منجر به تقویت گردش خون و لنف میشود.
یکی دیگر از تکنیک‌های نوارپیچی زانو که مشابه با نوار کینزیو عمل می‌کند، تکنیک مک کانل است. هر دو روش مک کانل و کینزیو میتوانند برای تسکین درد زانو به هنگام بالا رفتن از پله مؤثر باشند.
فیزیوتراپی برای کجی کشکک زانو
فیزیوتراپیست باتجربه می‌تواند درد ناشی از کجی کشکک را بهبود بخشد. در فیزیوتراپی به شما تمرینات تقویتی با تمرکز بر عضلات چهارسر داده خواهند شد. این عضلات خم و راست شدن زانو را کنترل می‌کنند.
همچنین توجه ویژه‌ای به VMO (واستوس مدیالیس ابلیک) که بخشی از عضله‌ی چهارسر در داخل ران است خواهد شد. درمانگران عقیده دارند که تقویت عضلات کنترل کننده‌ی زانو می‌تواند به حرکت بهتر کشکک در شیار تروکلئار کمک کند.
همچنین به شما تمرینات کششی و انعطاف پذیری داده خواهد شد. یک درمانگر خوب به شما خواهد گفت که تا چه حد این تمرینات را انجام داده و چه زمانی آن‌ها را متوقف کنید. اگر در عرض چند ماه احساس بهبودی نداشتید ممکن است مشکل دیگری وجود داشته باشد که درد شما را تشدید می‌کند ازجمله:
- استفاده از کفش‌های سفت و نامناسب
- عدم اصلاح صافی کف پا
- ضعف یا گرفتگی عضله در نقاط دیگر بدن
- انجام بیش از حد تمرینات و یا فعالیت‌های روزانه‌ی بیش از حد
پیشگیری از کجی کشکک زانو
برای پیشگیری از این عارضه لازم است تا نکات زیر را رعایت کنید:
- کشیدن پاها قبل و بعد از ورزش کردن.
- ورزش کردن به منظور تقویت عضلات اطراف زانو، ران و لگن.
- حفظ وزن مناسب.
- حفظ فعالیت با وجود ابتلا به کجی کشکک زانو.
اگر ورزشکار هستید یا زیاد پیاده روی می‌کنید استراحت مطلق پس از آسیب ممکن است برای شما دشوار باشد ولی این کار برای بهبودی سریع‌تر شما ضروری است. اگر ورزشکار هستید احتمالاً می دانید که ورزش کردن فشار زیادی بر روی زانوهای شما وارد می‌کند. با مربی یا فیزیوتراپیست خود در مورد زمان بازگشت به فعالیت‌های قبلی و چگونگی انجام این کار مشورت کنید.
خلاصه
کجی کشکک زانو عارضه‌ای دردناک بوده و می‌تواند شما را از فعالیت‌های مورد علاقه‌ی خود بازدارد. روش‌های درمان خانگی و فیزیوتراپی میتوانند به تدریج شما را به فعالیت‌های قبلی خود بازگردانند. اگر نتیجه‌ی خوبی از فیزیوتراپی نگرفته‌اید عوامل دیگر را نیز در نظر بگیرید. ممکن است درد زانوی شما در اثر عوامل دیگری مثل کفش نامناسب ایجاد شده باشد. عمل جراحی آخرین گزینه برای درمان خواهد بود. در مورد بهترین گزینه‌ی درمانی با پزشک خود مشورت کرده و قبل از انجام جراحی حتماً نظر متخصص دیگری را نیز جویا شوید.
سؤالات متداول
کجی کشکک زانو چگونه درمان میشود؟
اکثر موارد این عارضه را میتوان بدون نیاز به جراحی به طور مؤثر درمان کرد. از جمله درمانهای بدون جراحی میتوان به استراحت، تمرینات کششی و تقویتی منظم، نوارپیچی، بریس، یخ و استفادهی کوتاه مدت از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) اشاره کرد.
چرا کشکک زانوی من به طرف داخل منحرف میشود؟
آسیبهای ورزشی، استفادهی بیش از حد از مفصل و ضربه میتوانند باعث انحراف جزئی کشکک زانو شوند. در اکثر موارد کشکک به سمت خارج حرکت کرده ولی ممکن است به سمت داخل نیز منحرف شود.
چگونه میتوان کشکک زانو را تراز کرد؟
با فشار دادن پشت زانوی خود بر روی زمین عضلات جلوی ران را منقبض کنید (اگر در زیر زانوی خود احساس ناراحتی می‌کنید می‌توانید یک حوله‌ی رول شده در زیر زانو قرار دهید). این حالت را 6 ثانیه نگه داشته و سپس 10 ثانیه استراحت کنید. این تمرین را 8 تا 12 مرتبه در روز انجام دهید.
آیا ممکن است کشکک زانو بچرخد؟
یک لایه غضروف سطح زیرین استخوان کشکک را پوشانده و به آن کمک می‌کند تا در شیار تروکلئار حرکت کند. در صورت عمق کم این شیار و یا آسیب دیدن غضروف‌ها ممکن است استخوان کشکک از مسیر خود خارج شده و یا بچرخد.
آیا میتوان با کجی کشکک دوید؟
اگر به کجی کشکک زانو شک دارید باید از فعالیت‌هایی که درد را تشدید کرده و یا فشار زیادی بر روی زانو وارد می‌کنند (مثل دویدن و پریدن) خودداری کنید.
بهبود کجی کشکک چقدر زمان می‌برد؟
بهبودی کجی کشکک ممکن است چند هفته تا چند ماه زمان ببرد. فرد باید با پزشک خود همکاری کرده و از انجام حرکاتی که عارضه را تشدید می‌کنند خودداری کند. همچنین باید تمرینات تقویتی خود را حتی پس از تسکین درد ادامه داده و وزن خود را نیز کنترل کند.
