درمان قفل شدن زانو (کاذب و حقیقی) ناشی از آسیب وانسداد فیزیکی غضروف

قفل شدن زانو به عارضه‌ای گفته می‌شود که در طی آن، زانوی بیمار در یک موقعیت گیر می‌کند و نمی‌توان آن را خم و راست کرد. این عارضه یکی از مشکلات نادر مربوط به زانوست و دو نوع دارد:

• قفل شدن حقیقی
• قفل شدن کاذب

قفل شدن حقیقی زمانی رخ می‌دهد که یک منیسک پاره شده یا غضروف‌های زانو باعث ممانعت مکانیکی و عدم حرکت مفصل شود. قفل شدن کاذب زمانی رخ می‌دهد که مکانیسم‌های دفاعی بدن برای جلوگیری از آسیب بیشتر وارد عمل می‌شود. مشکلات مربوط به کشکک زانو و التهاب ساختارها یا بافت‌های اطراف زانو می‌تواند منجر به این عارضه شود.

چه چیزی باعث قفل شدن زانو می‌شود؟

عموماً، در بیشتر موارد، آسیب‌های ورزشی مانند پیچ خوردگی رباط‌ها می‌توانند منجر به قفل شدن کاذب زانو شوند، که ناشی از التهاب بر اثر آسیب است. همچنین، این عارضه ممکن است به دلیل فرسایش طبیعی منیسک (لینک به مقاله پارگی منیسک) در اثر پیری ایجاد شود.

احساس قفل شدن زانو می‌تواند نشانه‌ای از پارگی منیسک باشد. منیسک، که یک غضروف هلالی درون مفصل زانو است، نقش مهمی در جذب ضربه بین استخوان ساق و ران دارد. منیسک قادر است ضربه‌ها را از بالا به پایین جذب کند، اما زیر فشار ناشی از چرخش زانو، به ویژه زمانی که تحت فشار قرار دارد، عملکرد مناسبی ندارد. این حرکت می‌تواند منجر به پارگی منیسک شود. هنگامی که قسمتی از منیسک پاره شده درون مفصل گیر کرده و حرکت آن را محدود می‌کند، فرد احساس “قفل شدگی” در زانو خواهد کرد.

نشانه‌های همراه با این عارضه چیست؟

مهم‌ترین دلیل قفل شدن زانوها، آسیب دیدگی مینیسک است پس علائمی که همراه قفل شدن زانو دیده می‌شوند هم نشانه‌های این آسیب دیدگی هستند.
اکثر موارد آسیب به منیسک را می‌توان با بررسی دقیق وقایع قبل از آسیب تشخیص داد. موارد مهمی که باید به آن‌ها اشاره شود شامل موارد زیر می‌باشند:

• نحوه‌ی ایجاد آسیب (مثل چرخیدن، چمباتمه زدن، تغییر موقعیت بدن)
• درد (معمولاً به صورت متناوب وجود داشته و در خط مفصل احساس می‌شود)
• مشکلات ایجاد شده‌ی مکانیکی (مثل صدا دادن زانو)، گرفتگی زانو و یا احساس خالی کردن زانو
• تورم   (که معمولاً با اندکی تأخیر پس از آسیب ایجاد شده و در برخی از موارد نیز بروز پیدا نمی‌کند. پارگی‌های تخریبی معمولاً نشانه‌های خود را به‌طور مکرر بروز می‌دهند)

راه‌های تشخیص این بیماری چیست؟

پزشکان برای تشخیص علت دقیق قفل شدن زانو از روش‌های زیر کمک می‌گیرند:

• چگونگی آسیب دیدن زانو و علائمی که پس از آسیب بروز کرده‌اند ممکن است برای تشخیص پارگی منیسک توسط پزشک کافی باشند.
• لازم است تا پزشک زانوی بیمار را معاینه کند. در این معاینه برخی از بررسی‌ها برای تشخیص پارگی منیسک انجام می‌شوند. پزشک همچنین بخش‌های دیگر پا ازجمله لگن را برای آسیب‌ها و علائم دیگر مورد بررسی قرار می‌دهد.
• غضروف به خوبی در عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس معلوم نمی‌شود و عکس‌برداری از زانو معمولاً ضروری نیست. تنها زمانی عکس‌برداری از زانو لازم می‌شود که پزشک نگران آسیب دیدن استخوان‌های زانو (به جای غضروف) باشد.
• تشخیص پارگی منیسک توسط اسکن MRI تأیید می‌شود.
• سی تی اسکن کارایی اسکن MRI برای تشخیص پارگی منیسک را ندارد.

آیا قفل شدن زانو بدون جراحی درمان می‌شود؟

برای درمان قفل شدن زانو پزشکان روش‌های درمانی و توانبخشی زیر را به بیماران توصیه می‌کنند:

استراحت دادن زانو

پس از آسیب، زانوی خود را به مدت 48 تا 72 ساعت استراحت دهید. برای وارد نشدن فشار به زانو می‌توانید از عصای زیر بغل استفاده کنید. با این حال بسیاری از پزشکان می گویند که فرد نباید زانوی آسیب دیده‌ی خود را به صورت طولانی‌مدت بدون تحرک نگاه دارد. بیمار می‌تواند در مورد زمان شروع حرکت زانو و تمریناتی که باید انجام دهد با پزشک خود مشورت کند.

بالا قرار دادن زانوی آسیب دیده

هدف از بالا قرار دادن زانو، کاهش هرگونه تورم است. برای مثال، زمانی که بیمار نشسته است، پای آسیب دیده‌ی او را بر روی یک صندلی و بالاتر از سطح عادی قرار دهید. ممکن است دراز کشیدن بر روی یک مبل و قرار دادن پا بر روی چند بالش راحت‌تر باشد. زمانی که بیمار در تخت خوابیده است پای وی را بر روی یک بالش قرار دهید. هدف از انجام این کار، بالاتر بودن زانو از سطح قلب است.

قرار دادن کیسه یخ روی زانو

بهترین زمان برای قرار دادن یخ بر روی زانو پس از آسیب، هر چه سریعتر است و معمولاً باید برای 10 تا 30 دقیقه انجام شود. استفاده کمتر از 10 دقیقه تأثیر چندانی ندارد و بیش از 30 دقیقه ممکن است به پوست آسیب برساند. برای ساخت یک کمپرس یخ، می‌توانید قالب‌های یخ را درون یک کیسه پلاستیکی یا حوله قرار داده و آن را بر روی زانو قرار دهید (توجه داشته باشید که یخ را مستقیماً بر روی پوست قرار ندهید زیرا ممکن است سوختگی پوستی ایجاد شود). یک روش جایگزین می‌تواند استفاده از یک کیسه نخود منجمد باشد. به آرامی فشاری را با کمپرس یخ بر روی زانوی آسیب دیده اعمال کنید. فرض می‌شود که سرما از یخ باعث کاهش جریان خون در منطقه آسیب دیده می‌شود که می‌تواند درد و التهاب را کاهش دهد. پس از استفاده اولیه، برخی پزشکان توصیه می‌کنند هر دو ساعت به مدت 15 دقیقه تا 48 تا 72 ساعت در طول روز از کمپرس یخ استفاده کنید. در زمان خوابیدن، یخ را روی زانو خود نگذارید و آن را بردارید.

بانداژ زانو

اعمال فشار با استفاده از یک بانداژ منجر به کاهش تورم شده و به استراحت دادن مفصل زانو کمک می‌کند. می‌تواند از یک باند فشاری لوله‌ای استفاده کرد. فشار متعادل که ایجاد ناراحتی نکرده و در حدی زیاد نباشد که جریان خون را متوقف کند مناسب است. پزشک در مورد اندازه‌ی بانداژ شما را راهنمایی خواهد کرد. قبل از خوابیدن این باند را باز کنید. ممکن است به شما توصیه شود که پس از گذشت 48 ساعت، باند فشاری را باز کنید. این به علت محدود شدن حرکت مفصل توسط باند بوده که می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند. البته در برخی از موارد، بانداژ زانو برای زمان بیشتری مورد استفاده قرار می‌گیرد تا تورم را پایین نگه داشته و از ناراحتی در زانوی آسیب دیده جلوگیری کند. در مورد کار درست از پزشک خود سؤال کنید.

فیزیوتراپی برای درمان قفل شدن زانوها

فیزیوتراپی مهم‌ترین بخش درمان برای قفل شدن زانو به دلیل پارگی منیسک می‌باشد – به‌منظور بازگشت شرایط بیمار و زانوی وی به حالت عادی. ممکن است لازم باشد تا بیمار برای گرفتن مشاوره در مورد ورزش‌های درمانی به‌منظور تقویت و کشیدن عضلات اطراف زانو، به پزشک مراجعه کند.

اهمیت طب سوزنی

طب سوزنی یکی از راه‌های درمان قفل کردن زانو و درد ناشی از آن است.
زمانی که جریان انرژی در کانال‌های انرژی بدن یا مریدین ها دچار اختلال شده و یا از تعادل خارج می‌شود، درد ایجاد خواهد شد. باور بر این است که طب سوزنی می‌تواند این جریان موردنیاز انرژی را بازگردانی کرده و موجب تسکین عمیق درد شود.
پس از مطالعه‌ی سوابق پزشکی بیمار، انجام معاینه بر روی زانو و بررسی عکس‌های گرفته شده با اشعه‌ی ایکس، اسکن MRI و یا سی تی اسکن، پزشک می‌تواند وضعیت بیمار را ارزیابی کرده و مریدین مسدود شده در بدن را مشخص کند. پزشک همچنین سلامت عمومی بیمار را در نظر خواهد گرفت. تمامی این اطلاعات در زمان طراحی یک برنامه‌ی درمانی در نظر گرفته خواهند شد. در طول جلسه‌ی طب سوزنی، سوزن‌های باریک و بلند فلزی به داخل نقاط خاصی از بدن در طول مریدین ها وارد می‌شوند که این روش درمانی بیشتر بر نواحی اطراف زانو متمرکز خواهد بود. این سوزن‌ها می‌توانند با دقت بسیار بالایی به نقاط ملتهب رسیده و آن‌ها را تقویت کنند. این روش همچنین گردش خون را تقویت کرده و فشار غیرطبیعی وارد شده به زانوها را از بین می‌برد.
روش طب سوزنی معمولاً به همراه ماساژ تونیا، حرارت موکسا و بادکش به‌منظور تسکین درد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در برخی از موارد نیز داروهای گیاهی طب سنتی چینی برای تسکین درد زانو مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اولتراسوند تراپی

استفاده از تراپی اولتراسوند می‌تواند به درمان قفل شدن زانوی ناشی از آسیب منیسک پا کمک کند. در این روش، امواج صوتی با فرکانس 0.8 تا 3 مگاهرتز برای انتقال گرما به زانوی بیمار استفاده می‌شود. این امواج قادرند تا عمق 5 سانتیمتر در بافت‌ها نفوذ کنند. پزشک از یک اپلیکاتور دستی استفاده می‌کند که از کنسول جریان الکتریکی را دریافت می‌کند. گرما از سر این اپلیکاتور منتشر می‌شود و فیزیوتراپیست آن را به طور مداوم روی زانو و در مسیرهای دایره‌ای کوچک حرکت می‌دهد تا از سوختگی و بیش‌حد داغ شدن بافت‌ها جلوگیری کند. بیمار ممکن است حس قلقلک ملایمی به دلیل گرما تجربه کند یا هیچ احساسی نداشته باشد. هر جلسه درمانی معمولاً 10 تا 15 دقیقه به صورت روزانه طول می‌کشد و بیمار به مدت چند هفته، هر هفته 2 تا 3 جلسه تحت درمان قرار می‌گیرد که بستگی به شرایط فرد دارد.

تحریک الکتریکی اعصاب از طریق پوست (TENS)

تحریک الکتریکی نیز یکی از روش‌های جدید برای درمان عوارض ناشی از قفل شدن زانو می‌باشد.
در روش تحریک الکتریکی اعصاب از طریق پوست (TENS) از یک جریان الکتریکی با ولتاژ پایین برای تسکین درد استفاده می‌شود. الکترودهای قرار داده شده بر روی پوست در محل درد، جریان الکتریکی را وارد بدن کرده که از طریق رشته‌های عصبی انتقال پیدا می‌کند. این جریان الکتریکی، گیرنده‌های درد را مسدود کرده و از فرستادن پیام آن‌ها به سمت مغز ممانعت می‌کند.

تأثیر ورزش درمانی

از طریق ورزش درمانی و تقویت عضلات اطراف زانو می‌توان عارضه قفل شدن زانو را درمان کرد. حرکات اصلاحی و ورزش‌ها باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود تا از آسیب دیدگی مجدد یا پیشرفت بیماری پیشگیری شود. برخی از ورزش‌های مفید برای تقویت عضلات ران و اطراف زانو عبارت‌اند از:

کشش عضلات چهار سر ران

برای انجام این تمرین بایستید و برای حفظ تعادل، پشت یک صندلی یا دیوار را بگیرید. یکی از پاهای خود را بلند کرده و با گرفتن مچ پا، آن را به سمت باسن خود بکشید. این موقعیت را به مدت 30 ثانیه حفظ کنید. باید در عضله‌ی چهار سر در جلوی ران خود احساس کشیدگی بکنید. زانوهای خود را نزدیک به هم نگه دارید. زمانی که در ران خود احساس کشیدگی کردید این تمرین را با پای دیگر خود تکرار کنید.

اسکوات روی دیوار h4

برای انجام این تمرین بایستید و پشت خود را به یک دیوار تکیه دهید و پاهای خود را به اندازه‌ی عرض شانه از یکدیگر باز کنید. برای انجام اسکوات، زانوهای خود را خم کرده و بدن را به‌آرامی به طرف پایین ببرید. در همین حین پشت شما باید به دیوار چسبیده باشد. زمانی که زانوهای شما با زاویه‌ی 30 درجه خم شدند، موقعیت خود را به مدت 5 تا 10 شماره نگه داشته و سپس بدن را بالا کشیده و به حالت اولیه بازگردید. در صورتی که اسکوات منجر به زانودرد می‌شود، از انجام این تمرین خودداری کنید.

کشش عضلات همسترینگ

برای انجام این تمرین، ابتدا بر روی زمین بنشینید و کمر خود را صاف و مستقیم نگه دارید. سپس پاهای خود را در جلوی بدن دراز کنید و آن‌ها را شل کنید. دست‌های خود را بر روی زمین قرار داده و آن‌ها را به سمت جلو به سمت مچ پا بکشید. این موقعیت را به مدت 30 ثانیه حفظ کنید. در این حین، باید کشیدگی در عضلات همسترینگ پشت ران خود را احساس کنید و همچنین کشش را در پشت زانوی خود نیز حس کنید. زمانی که احساس کشیدگی در عضلات خود کردید، حرکت دستان خود را متوقف کنید. بهتر است قفل کردن زانوها و خم کردن کمر خود را جلوگیری کنید و تمرکز خود را بر روی حفظ موقعیت صحیح تمرین داشته باشید.

لگد زدن در آب

این تمرین را در استخر انجام دهید تا از خاصیت رانش آب استفاده کنید. این ویژگی آب می‌تواند فشار وارده بر روی مفاصل را کاهش دهد. دیوار کناری استخر را بگیرید و پاهای خود را شناور کنید. به‌آرامی با پای خود لگد بزنید تا عضلات چهار سر ران و همسترینگ شما تقویت شوند. این لگدها عضلات شما را تقویت کرده و مفصل زانوی شما را همانند تمرین بالا کشیدن پا و اسکوات خم می‌کنند ولی بدون اثر نیروی جاذبه.